جشنواره فیلم فجر در این سال‌ها محلی برای رقابت نیروهای امنیتی بود؛ گفت‌وگو با کاوه فرنام
نتشر شده در:
گوش کنید - ۱۶:۱۱
جشنواره فیلم موسوم به «فجر» قرار بود طبق «روال» هرساله برگزار شود. امسال اما اعتراض‌های سراسری که واکنش و همراهی شماری از اهالی سینما را درپی داشت، سبب یک بی‌اعتنایی گسترده به این رویداد دولتی شد، تا جایی که اعلام اسامی فیلم‌های راه‌یافته به فستیوال، دو هفته پس از موعد مقرر نیز ممکن نشده و این روال را برهم ریخته‌است. در خارج از مرزهای ایران اما هم‌بستگی صنعت سینما با مردم ایران، به‌گونه‌ای دیگر پیش می‌رود. در اقدامی بدیع، برلین خبر داد که هیات‌های سینمایی، شرکت‌ها و روزنامه‌نگارانی را که برای رسانه‌هایی با روابط مستقیم با رژیم جمهوری اسلامی ایران کار می‌کنند، در برلیناله به‌رسمیت نخواهد شناخت. در کنار این‌ها، سال‌هاست که سینماگرانی وجود دارند که در درون یا برون از مرزهای ایران، راه خود را جدا کرده و با سینمایی مستقل از حکومت «امکانی» دیگر را به‌نمایش می‌گذارند. با یکی از آن‌ها به گفت‌وگو می‌نشینم، با کاوه فرنام که تهیه‌کننده سینما است و دستی نیز در برگزاری جشنواره‌های مستقل دارد، از جمله جشنواره فیلم‌های ایرانی پراگ که به‌تازگی پایان یافت.
تا همین سال پیش می‌شد گفت که در مجموع اکثر فیلمسازان و بازیگران برای حضور در فجر هیجان داشتند، امسال اما درظاهر کسی رغبتی نشان نمی‌دهد. دبیر جشنواره اما می‌گوید اتفاقاتی که امسال در جامعه افتاده، بر «روند تولید» اثر گذاشته‌است. او این را سبب تاخیر در «آماده‌شدن فیلم‌ها و اعلام اسامی‌شان» عنوان می‌کند. در نخستین پرسش از کاوه فرنام خواستم برپایه شناختی که از مجموعه سینما دارد، برای شنوندگان رادیو بین‌المللی فرانسه، بگوید که «فاصله‌گرفتن جمعی سینماگران» از یک رویداد دولتی را موقتی ارزیابی می‌کند، یا این‌که می‌پندارد این شکاف دیگر پر نخواهد شد؟
کاوه فرنام می‌گوید که به جشنواره فجر باید از دو منظر نگریست. نخست آن است که فجر از همان ابتدای دهه شصت، یک رخداد حکومتی بود که هدفی جز تبلیغ برای رژیم و گسترش فرهنگی آن نداشت. او می‌گوید که در دومین منظر بحث «انقلاب زن، زندگی و آزادی» و تاثیر آن مطرح است و اکنون می‌توان تلاقی این دو رخداد را بررسی کرد.
فرنام اظهار می‌کند که جشنواره فجر طی سال‌ها هر روز بیش و بیشتر به یک ابزار امنیتی و حکومتی تبدیل شد، خودی و غیرخودی کرد، محل رانت‌خواری شد و از شمایل یک جشنواره رقابتی «سینمایی» خارج شد. او گفت که این امر، خلاف روال معمول در جشنواره‌های جهانی است که همه برای رقابت حاضر می‌شوند، نسل نو و استعدادهای جوان امکان معرفی پیدا می‌کنند و مردم به تماشای فیلم‌هایی بدون سانسور می‌نشینند.
به‌گفته فرنام، فجر در این سال‌ها محلی برای رقابت نیروهای امنیتی شد که خود بزرگترین تهیه‌کننده‌های سینما «در مقیاس مالی و شمار تولید فیلم» هستند. این تهیه‌کننده مستقل سینما افزود که چند نیروی موازی اطلاعاتی در ایران وجود دارد و هرکدام‌شان تشکل سینمایی خودشان را در اختیار دارند.
به‌باور فرنام، سینمای مستقل جایگاهی در جشنواره فجر نداشت و حضوری گاه‌گاهی نشان می‌داد، اما بعد از حمله نظامی {سپاه} به هواپیمای اوکراینی و جان‌باختن مسافران، بی‌اعتنایی به جشنواره اوج یافت، ولی شرایط اجتماعی به‌گونه‌ای نبود که بشود مقابل جشنواره ایستاد.
او می‌گوید امسال در پی «خیزش انقلابی» مردم و خشونت حکومت، دیگر جایی برای مطرح‌کردن «حضور در جشنواره» وجود ندارد. در شرایطی که فیلمسازان، عکاسان و خبرنگاران در زندان هستند و مردم معترض در خیابان ساچمه می‌خورند، مبنا بر حضور نیافتن است و هرکس که می‌خواهد در جشنواره حضور داشته‌باشد، باید دلیلش را روشن کند.
یکی از رویدادهایی که در این سال‌ها جایش را در سینمای مستقل ایران پیدا کرد، جشنواره فیلم‌های ایرانی در پراگ جمهوری چک است. همچنین به‌تازگی اعلام شد که برلین هم دیگر به آثار دولتی توجه نخواهد کرد و صرفا آثار مستقل را از ایران خواهد پذیرفت. از طرفی آثار نیاز به دیده‌شدن دارند. شاید پیش‌تر یکی از دغدغه‌های سینماگران داخل برای حضور در فجر، صرفا همین دیده‌شدن و بی‌ثمر نماندن اثر بود. از فرنام، تهیه‌کننده مستقل سینما پرسیدم که آیا سینماگران مستقل می‌توانند به رویدادهایی مثل پراگ و سایر جشنواره‌ها در خارج از مرزهای ایران، دل ببندند؟ آیا این رویدادها می‌توانند محلی برای دیده‌شدن «همه» آثار مستقل تولیدشده باشند؟
او می‌گوید که جایگزین‌کردن امکانی مستقل برای دیده‌شدن آثار، کاری بسیار دشوار است اما یکی از امکان‌ها، همین جشنواره‌های فیلم‌های ایرانی، از جمله در پراگ است. فرنام یادآور می‌شود که برخی از جشنواره‌های ایرانی خارج نیز، استقلال کامل ندارند. این تهیه‌کننده سینما در ادامه توضیحاتی را در مورد جشنواره پراگ، ظرفیت سینمای مستقل ایران، چگونگی گسترش امکانات برای نمایش فیلم در خارج و جلوگیری از «به حاشیه رفتن فیلم‌های مستقل» در فستیوال‌های خارجی دارد. او همچنین اشاره می‌کند که رژیم ایران برای کنارزدن سینمای مستقل در سینمای خارج و پیش‌انداختن سینمای حکومتی در جشنواره‌ها، سرمایه‌گذاری بسیار انجام داده‌است.
کاوه فرنام، یکی از تهیه‌کنندگانی بوده‌است که در دهه اخیر از تولید آثاری مستقل، چه در سینمای مستند و چه داستانی، در داخل و خارج از ایران پشتیبانی کرد. به‌تازگی کانون فیلمسازان مستقل در خارج از کشور نیز شکل گرفته‌است. نظر فرنام را در این راستا جویا شدم که آیا این جریان سینمای غیرحکومتی، هم به‌لحاظ جنبه مالی و هم موازین حرفه‌ای و صنفی، می‌تواند به‌اندازه‌ای نیرومند بشود که وزنه سینمای مستقل و سینماگران مستقل ایرانی را در «صنعت سینما» سنگین‌تر کند؟
او در این راستا ابراز خوش‌بینی و به این استناد کرد که نقشه‌های حکومت در سال‌های اخیر برای نابودی سینمای مستقل، اکنون به شکست انجامیده‌است.
فشار، سرکوب، سانسور، بازداشت و تهدید؛ سرمایه‌گذاری کلان نهادهای امنیتی و بالابردن هزینه تولید فیلم به‌قصد کنارزدن تولیدکنندگان مستقل؛ راه‌انداختن سینمای به‌ظاهر مستقل اما دروغین و گسیل‌اش به جشنواره‌های خارجی به‌انگیزه جایگزینی با سینمای متعهد ایران؛ از مواردی است که فرنام در راستای ترفندهای رژیم به آن اشاره می‌کند.
او می‌گوید این روند تا آن‌جا پیش رفت که این تصور برای حکومت ایجاد شد که با بازداشت شماری از مستندسازان و سپس جعفر پناهی، محمد رسول‌اف و مصطفی آل‌احمد، می‌تواند تیر خلاص را به جریان مستقل سینما بزند و تعطیلش کند.
به‌گفته کاوه فرنام، ممکن بود حکومت به مقصود برسد، اما خوشبختانه خیزش مردم، توطئه حاکمیت را خنثی کرد و سبب ایجاد امیدی تازه در سینما شد. او می‌گوید که سینمای مستقل ایران اکنون شهامتی بیشتر یافته و دنبال راه‌حل‌هایی تازه است.
فرنام همچنین در ادامه نکاتی را در مورد این‌که چگونه این جریان می‌تواند سرپا بماند و هزینه‌هایش را تامین کند، اظهار کرد.
گفت‌وگوی کامل شهاب عموپور از رادیو بین‌المللی فرانسه با کاوه فرنام، تهیه‌کننده مستقل سینما را که ساکن دوبی است، از طریق پیوند صدا می‌شود گوش داد.
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید