خامنه‌ای می‌خواهد از طریق مداحان حکومت اقلیت بر اکثریت را تحکیم کند؛ گفت‌وگو با محمدجواد اکبرین

علی خامنه‌ای، روز پنج‌شنبه ۲۲ دی‌ماه در جریان یک سخنرانی دیگر، این‌بار میزبان مداحان بود. او با یادکرد از اعتراضات ۸۸ که بازهم آن را «فتنه» خواند، از نقش‌آفرینی مداحان گفت. خامنه‌ای از اعتراضات اخیر هم سخن گفت و اظهار کرد که در دلش «به مهندسی خوب دشمن» آفرین گفته‌است. رهبر رژیم حاکم بر ایران همچنین اعتراض و مخالفت‌هایی که با حکومت می‌شود را «لجن پراکنی علیه کشور» نامید. با محمدجواد اکبرین، روزنامه‌نگار ساکن پاریس پیرامون دوازدهمین سخنرانی رسمی رهبر جمهوری اسلامی پس از شروع اعتراضات، به گفت‌وگو می‌نشینم.

رهبر جمهوری اسلامی در دیدار با مداحان؛ زمستان ۱۴۰۱ © khamenei.ir

در ابتدا از او می‌پرسم که آیا نسبت به سخنرانی‌های خامنه‌ای در ابتدای اعتراضات، اکنون تفاوتی در لحن و ادبیاتش دیده می‌شود؟

اکبرین می‌گوید که در سیر سخنان خامنه‌ای در این مدت، می‌شود دید که او در ابتدا اعتراضات را نادیده می‌گرفت و تخفیف و تقلیل‌شان می‌داد.

او یادآور می‌شود که در نخستین سخنرانی پس از آغاز اعتراضات در بیست و پنجم شهریور، رهبر نظام طوری صحبت می‌کند که انگار هیچ اتفاقی در مملکت نیفتاده‌است، با این تصور که این‌بار نیز مانند دفعات دیگر «شلوغی‌هایی رخ داده که از آن عبور می‌شود».

این روزنامه‌نگار می‌گوید که از سخنرانی‌های سوم و چهارم پس از آغاز اعتراضات، خامنه‌ای با ورود به مرحله دوم از واکنش، به وجود «ناآرامی‌ها» اعتراف می‌کند و البته مانند همیشه با نسبت‌دادن‌شان به خارج، از چهره‌های عمومی کشور می‌خواهد که برای پشتیبانی از نظام وارد عمل شوند.

به‌گفته محمدجواد اکبرین، در مرحله سوم از سیر گفته‌های خامنه‌ای که تا سخنرانی اخیر نیز امتداد یافت، باوجود «هشدارهای او به چهره‌های عمومی، سیاسی و مذهبی برای پشتیبانی‌شان از نظام» به‌طرزی بی‌سابقه به خواسته‌اش بی‌توجهی می‌شود.

اکبرین با اشاره به این‌که بسیاری از این چهره‌ها از اعتراضات پشتیبانی نکردند، اما از سوی دیگر به هشدار و خواسته رهبر نظام نیز اعتنا نشان ندادند، اظهار کرد که در این مرحله، هشدار علی خامنه‌ای مبدل به «التماس» او از چهره‌ها شده‌است.

در پرسش دوم، این نکته مورد توجه قرار گرفت که خامنه‌ای در سخنرانی‌ تازه‌اش ادعا کرد «مهندسی دشمن در اعتراضات خوب بوده ولی محاسبه‌اش غلط بوده» است. پرسش این است که در دائره‌المعارف رهبر جمهوری اسلامی، تعبیر او از واژه‌هایی مثل مهندسی، محاسبه و دشمن چیست و با چنین ادعایی، چه هدفی را دنبال می‌کند؟

اکبرین در پاسخ به بخش فارسی رادیو بین‌المللی فرانسه، در ابتدا توصیفی از وضعیتی که علی خامنه‌ای با آن مواجه است را ارائه می‌دهد. او می‌گوید ‌که بسیاری از افراد و نیز طیف‌های هنرمندان که تا پیش از این اعتراضات، ساکت بودند، وارد میدان شدند و به بی‌سابقه‌ترین شکل، واکنش نشان دادند، به‌گونه‌ای که دست نظام از داشتن هنرمندی که از آن پشتیبانی کند، خالی مانده‌است.

واکنش بازیکنان تیم ملی فوتبال در قطر و پیوستن برخی از چهره‌های شناخته‌شده ورزشی به مردم، شورش عمومی به‌ضد اجبار و به‌طور مشخص ضد حجاب که با «روسری‌ از سر برداشتن» شماری گسترده از زن‌ها در همه استان‌ها همراه شد، از دیگر مواردی است که این روزنامه‌نگار در توصیف شرایطی که پیش روی خامنه‌ای قرار گرفت، به‌آن اشاره می‌کند.

او می‌گوید که رهبر نظام جمهوری اسلامی در مقابل این رویدادها یا باید بپذیرد که یک انقلاب در حال شکل‌گرفتن است که نمی‌پذیرد چون در آن‌صورت پایان خود و نظامش را اعلام کرده‌است، یا باید بگوید که این رویدادها محصول مهندسی و محاسبه یک «اتاق فکر» در خارج است، حتی اگر این تعبیر، مضحک به‌نظر برسد.

به‌گفته اکبرین، گرچه پذیرفتن این‌که «سراسر ایران و چهره‌های اجتماعی، هنری و ورزشی در مسیر فکری اتاقی خارج از کشور، حرکت می‌کنند» خنده‌دار به‌نظر می‌رسد، اما علی خامنه‌ای ترجیح می‌دهد که به جای پذیرش واقعیت، از چنین واژگانی استفاده کند.

در پرسش سوم، به این مورد اشاره شد که خامنه‌ای در سخنرانی برشمرده، به صراحت می‌گوید «فضای عمومی فضای متناسب با آنچه ما خواستیم نیست». این نشان می‌دهد که او آشکارا با یک بحران مقبولیت مواجه است و برای مواجهه با این بحران، از مداحان می‌خواهد که «فرهنگ‌سازی» کنند. از این روزنامه‌نگار پرسابقه پرسیدم که خامنه‌ای چگونه و برپایه چه تحلیلی از مداحان توقع فرهنگ‌سازی دارد؟

محمدجواد اکبرین به رادیو بین‌المللی فرانسه گفت که چنین تجربه‌ای پیش‌تر نیز توسط رهبر نظام، انجام شد که «از منظر خودش موفیقت‌آمیز بوده‌است». او در این مورد به سخنان میرباقری نماینده مجلس خبرگان رهبری که در سال ۱۳۹۱ در مسجد ارگ تهران گفته‌شد، اشاره می‌کند.

میرباقری در آن سخنرانی تایید می‌کند که در دوران پس از انتخابات ۱۳۷۶ که یک نامزد با شعار «اصلاح و تغییر» توسط مردم انتخاب شد، رهبر جمهوری اسلامی از هیات‌ها و مداحان ‌خواست که بساط پهن‌شده را، جمع کنند. به‌باور اکبرین در آن دوران حکومت از طریق مداحان در یک «موفقیت نسبی» بخشی از کشور را بسیج کرد تا تجربه اصلاح، شکست‌خورده باشد.

او یادآور می‌شود که بخشی از همین طیف در قالب «اراذل و اوباش سازمان‌یافته» در عاشورای ۱۳۸۸ وارد میدان شده و مردم را سرکوب کردند.

محمدجواد اکبرین می‌گوید با عطف به همان تجربه‌ها، اکنون نیز وقتی رهبر نظام صحبت از حضور و کمک مداحان می‌کند، به این معناست که بیایید مراکزی را که در آن می‌شود «اراذل و اوباش هیاتی» را به‌هدف کشتن و سرکوب مردم سازماندهی کرد، به‌عنوان سنگر نظام حفظ کنید.

اکبرین در همین راستا نکاتی را در مورد تاسیس بنیاد دعبل خزاعی که به مداحان وام می‌دهد، اظهار کرد.

او می‌گوید تصور رهبر نظام این است که می‌تواند دست‌کم بخشی از بدنه مذهبی جامعه را همراه خود نگه دارد و از این طریق «حکومت یک اقلیت بر اکثریت» را محکم سازد. به‌گفته اکبرین، خامنه‌ای فکر می‌کند که می‌تواند این‌کار را از طریق مداحان انجام دهد و منظورش از «فرهنگ‌سازی» نیز همین است.

گفت‌وگوی کامل با محمدجواد اکبرین، روزنامه‌نگار ساکن پاریس را می‌توان از طریق پیوند صدا گوش داد.