اگر همۀ اقیانوس‌ها اسیدی شوند
هشدارهایی که در مورد گرم شدن کرۀ زمین بیشتر و بیشتر شنیده می‌شود، به طور مستقیم با وضعیت اقیانوس‌ها مرتبط است. در میان برنامه‌هایی که به مناسبت هشتم ژوئن، روز جهانی اقیانوس‌ها برگزار شده و همچنین در مطالب و مقالات علمی مربوطه، شاید بیش ازهر موضوع دیگر روند گرمایش و تداخل آن با سرنوشت آبها مطرح شده باشد. (بخش اصلی این مقاله برای اولین بار در سال ۲۰۱۵ منتشر شده بود)
نتشر شده در:
روز ٨ ژوئن/١٨ خرداد، روز جهانی اقیانوس‌ها نامیده شده است. این روز را نباید با روز جهانی دریا اشتباه کرد. این روز را سازمان بین‌المللی دریانوردی (IMO)- آژانس وابسته به سازمان ملل- بیشتر برای معرفی فعالیت‌هایش در عرصۀ حقوق دریایی، آموزش دریانوردی و موضوعاتی از این قبیل صرف می‌کند. اما روز جهانی اقیانوس‌ها، مناسبتی است برای جلب توجه مردم و مسئولان به اهمیت حیاتی دریاها و آسیب‌پذیری فزایندۀ آن.
تنها یک درصد آبها حفاظت‌شده است
به نوشتۀ سایت سازمان ملل متحد ٧٠ درصد سطح زمین را آب پوشانده اما فقط یک درصد این آبها حفاظت‌شده است.
۵٠ تا ٨٠ درصد حیات، زیر آبها است اما تنها ده درصد از این فضای حیاتی مورد بررسی قرار گرفته است.
اقیانوس‌ها ٩۶ درصد آب کرۀ زمین را در بر دارند. بقیه، آب‌های شیرین است که در یخچال‌ها و دریاچه‌ها و رودخانه‌ها جای دارند.
بر اساس ارزیابی‌ها، حدود دویست‌هزار گونۀ زندۀ هنوز شناسایی‌نشده در دریاها زندگی می‌کنند اما احتمال داده می‌شود که تعداد این گونه‌های ناشناخته به چند میلیون برسد.
آب‌های اسیدی
۲۵درصد گاز کربنیکی که انسان به واسطۀ انواع فعالیت‌ها تولید می‌کند، جذب دریاها و اقیانوس‌ها می‌شود. آبها مثل جنگل‌ها، اکسیژن زمین را تأمین می‌کنند.
در مقاله‌ای علمی تحت عنوان اسیدی شدن آب اقیانوس‌ها، تخمین زده می‌شود که از اوایل قرن هجدهم تا امروز، حدود یک‌سوم گاز کربنیک تولیدشده توسط انسان، جذب اقیانوس‌ها شده است. هر قدر آب سردتر باشد، مقدار بیشتری گاز کربنیک جذب می‌کند.
اما حل شدن گاز کربنیک در دریا، شیمی آب را تغییر می‌دهد. مهم‌ترین پیامد، پایین آمدن پ-هاش (pH) آب، یا به عبارت دیگر اسیدی شدن آن است.
اسیدی شدن آب به نوبۀ خود بر کیفیت حیات و محیط موجودات زنده مستقیماً اثر می‌گذارد. به عنوان مثال بلورهای کربنات کلسیم در محیط اسیدی سریع‌تر حل می‌شود. این بلورها دو گونۀ بزرگ دارند که آراگونیت و کلسیت هستند. همۀ این گونه‌ها و به طور کلی تمامی جهان آهکی زیر دریاها می‌تواند با افزایش خاصیت اسیدی دگرگون یا نابود گردد.
در خانوادۀ مرجانی‌ها، به نظر می‌رسد که برخی از انواع در مقابل اسید مقاوم باشند اما برخی دیگر به سرعت تغییر می‌کنند.
تأثیر گاز کربنیک بر مرجان‌ها یکی از حوزه‌های مهم پژوهش‌های جدید است که هنوز موضوعی بسیار ناشناخته باقی مانده است.
پلانکتون‌ها: بی سر و صدا اما حیاتی
حدود دو هفته قبل از فرا رسیدن روز جهانی اقیانوس‌ها، نتایج مأموریت اکتشافی تارا بعد از چهار سال دریانوردی و نمونه‌برداری از آب‌های جهان در نشریۀ معروف SCIENCES منتشر شد. اعضای این مأموریت گسترده و طولانی علمی، بعد از چند سال پژوهش در دریاها، با دست پر و با ٣۶هزار نمونه از آب‌های جهان بازگشتند. محور اصلی این پژوهش بزرگ پلانکتون‌ها و دنیای پیچیده و ناشناختۀ آنهاست.
پلانکتون‌ها به مجموعۀ موجودات ریزاندامی گفته می‌شود که در آب‌های شیرین و شور - معمولاً به طور معلق- زندگی می‌کنند. آنها می‌توانند به طبقه‌بندی‌های گوناگون مثل ویروس، باکتری یا گیاه تعلق داشته باشند.
پلانکتون‌ها با جذب گاز کربنیک، نیمی از اکسیژن موجود در هوا را تولید می‌کنند. یکی از مسئولان پروژۀ تارا برایتوصیف اهمیت این موجوداتبه طنز می‌گوید: «پلانکتون‌ها طبقۀ متوسط دریاها هستند».
به لطف برنامۀ تحقیقی تارا نزدیک به ٣۵هزار نوع پلانکتون شناسایی شده است. همچنین نمونه‌برداری‌های متعدد نشان می‌دهد که در سواحل چهارگوشۀ دنیا، پلانکتون‌های مشابه، بخصوص از نوع ویروس، حضور دارند.
در نتایج منتشرشدۀ پروژۀ تارا آمده است: «در یک لیتر آب دریا، از یک تا صد میلیارد ویروس وجود دارد. به دلیل سبکی، این ویروس‌ها همراه با جریان آب سفر می‌کنند و از یک سوی جهان به سوی مقابل می‌رسند. بدین ترتیب، ویروس‌هایی که در سواحل غرب فرانسه دیده می‌شود همان‌هایی هستند که در سواحل برزیل زندگی می‌کنند».
هنوز تأثیر تغییرات آب و هوا بر پلانکتون‌ها معلوم نیست. کسی نمی‌داند که گرم شدن آب اقیانوس‌ها در دراز مدت چه پیامدهایی بر جهان ریزاندامگان خواهد داشت. با اینحال امروزۀ همۀ فعالان محیط زیست و اقیانوس‌شناسان در مورد الویت این موضوع اتفاق نظر دارند که دو پدیدۀ اسیدی شدن آبها و دگرگونی یا نابودی پلانکتون‌ها می‌تواند چهرۀ جهان و حتی حیات را به کلی دگرگون کند.
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید