بعد از "آلماتی-٢"، ادامه تحریم‌ها علیه ایران

دلیل اصلی مطلوب نبودن شرایط در زمان انجام گفتگوهای آلماتی-٢، وضعیت انتقالی در سیاست داخلی ایران پیش از برگزاری انتخابات رییس جمهوری است. با وجود نقش قاطع رهبر جمهوری اسلامی در تعیین تکلیف پرونده اتمی ایران، اجرای مفاد هر نوع توافق مشترک با جامعه جهانی بر عهده دولتی خواهد بود که ترکیب آن تنها بعد از انتخابات ماه خرداد روشن میشود.

رویارویی رئیس دولت و رهبر جمهوری اسلامی بر سر پشتیبانی از نامزدهای مورد نظر هریک، انتخابات رئیس جمهوری را به تحولی تعیین کننده در تعادل قدرت داخلی و همچنین مسیر پرداختن به پرونده اتمی ایران تبدیل کرده است.

در صورت بازماندن نامزد مورد حمایت احمدی نژاد از داخل شدن در مسابقه انتخاباتی و فراهم آمدن زمینه به قدرت رسیدن یک چهره اصولگرای وفادار به رهبر، قابل انتظار است که به بهانه "اجرای قانون اساسی و برگزاری انتخابات شفاف و سالم "، دولت کنونی به انجام اقداماتی تن دهد که در نتیجه آن موقعیت فردی و پایگاه‌های قدرت علی خامنه ای ضعیف‌تر از پیش شود.

در صورت پیروزی نا محتمل احمدی نژاد در رقابت قدرت با رهبر جمهوری اسلامی، مسیر سیاست داخلی و مناسبات خارجی جمهوری اسلامی به نحو بی سابقه‌ای تغییر خواهد کرد. در هر دو حال، شرایط حاکم بر پرونده اتمی ایران که در کنار مناسبات با آمریکا یکی از دو موضوع بزرگ در روابط خارجی تهران بشمار میرود تغییر خواهد کرد.
 

دلایل انجام گفتگوهای متوالی

متعاقب بی نتیجه ماندن گفتگوهای "آلماتی-1"، در 19 اسفند ماه، تعیین تاریخ دور دوم گفتگوها میتوانست به بعد از انتخابات و در ماه تیر یا مرداد موکول شود. در نگاه غرب یکی از دلایل اصلی اتخاذ تصمیم به ادامه گفتگوهای کم وقفه و متوالی، ادامه وضع موجود و زنده نگاه داشتن "امید" رسیدن به توافق از راه مذاکرات و در نتیجه پرهیز از رویارویی نظامی با ایران و شعله ور ساختن جنگی تازه در منطقه بود؛ در زمان انجام مذاکرات مبادرت به اقدام نظامی قابل توجیه نیست!

دلیل دیگری که ادامه مذاکرات را حتی بدون حصول نتیجه ملموس مطلوب غرب میسازد، آسیب پذیری تدریجی ایران در نتیجه ادامه تحریم‌ها و تقویت دست جامعه جهانی در رویارویی با ایران ضعیف‌تر شده است. حد اکثر هزینه های تداوم مذاکرات برای جامعه جهانی و ادامه وضع موجود، چند صد هزار دلار خرج سفر و اقامت نمایندگان آنهادر محل مذاکرات است در حالی که ایران در نتیجه ادامه وضع موجود هر ماه از راه کاهش درآمد صادرات نفت و افزایش هزینه تجارت خارجی تا 10 میلیارد دلار و سالانه تا 120 میلیارد دلار زیان مستقیم را تحمل میکند.

دوام خون ریزی جاری مالی، بی تردید اقتصاد بحران زده ایران را به شرایط فروپاشی خواهد برد و از این لحاظ تا بی‌نهایت قابل دوام نیست؛ حتی در مرحله بحرانی کنونی نیز وضعیت داخلی ایران را میتوان به انبار خشک کاه تشبیه کرد که در انتظار جرقه ای است. بروز نا آرامی های اجتماعی محتمل در نتیجه تشدید بحران معیشت و اشتغال در داخل و یا گردش سیاست داخلی به راست، در نتیجه رویکرد افراطی فرماندهان نظامی نیز از جمله احتمالات قابل پیشبینی طی ماه‌های آینده است و هر یک دارای ظرفیت لازم برای تأثیرگذاری بر روند پرونده اتمی ایران.
 

عامل سوریه

ایستادگی کشورهای منطقه و جامعه جهانی در برابر تلاش های ایران برای دست یافتن به ظرفیت اتمی، تنها ناشی از نگرانی بروز جنگ اتمی در منطقه نیست. بخش عمده مخالفت با برنامه اتمی ایران متأثر از نگرانی‌های ناشی از نامتوازن شدن تعادل قدرت در منطقه است.

در صورت گذر سوریه از مرحله انتقالی کنونی و استقرار مخالفان اسد در دمشق، وضعیت حزب الله در لبنان و حمس در غزه تغییر خواهد کرد؛ این تغییر وضعیت غیر قابل اجتناب ایران را ضعیف تر و آسیب پذیر تر خواهد ساخت. به عبارت دیگر، کفه قدرت ایران در منطقه سبک تر از پیش خواهد شد. ضعیف تر شدن کفه قدرت منطقه ای ایران، هزینه رویارویی با تهران را کاهش میدهد و ایران عملاً در برابر دو گزینه قرار میگیرد: استقبال از خطر هجوم نظامی علیه تأسیسات اتمی، و یا تن دادن به تسلیم و تعطیل فعالیت‌های اتمی بدون دریافت امتیاز متقابل.

از این لحاظ، رسیدن به یک توافق ملموس و اصولی با جمهوری اسلامی در وضعیت انتقالی کنونی که نه تکلیف صحنه سیاست داخلی ایران روشن است و نه رژیم اسد در دمشق ساقط شده، نه آسان و نه مقرون به مصالح غرب و متحدان آن بنظر میرسد. "آلماتی-٢" در ادامه "آلماتی-1" زمینه ای است برای حفظ وضع موجود، بدون اعلام شکست قطعی مذاکرات.