هدف آمریکا از حفظ تحریم‌های یکجانبه علیه سپاه پاسداران چیست؟

 بی دلیل نبود که طی همین دوره قرارگاه خاتم الانبیاء و شرکت های اقماری سپاه پاسداران بیش از گذشته هدف مجازات های بین المللی و یکجانبۀ آمریکا قرار گرفتند. زیرا، از نظر واشنگتن منابع مالی این قرارگاه صرف پشتیبانی از عملیات نظامی برون مرزی سپاه پاسداران به ویژه در عراق و سوریه و همچنین حمایت از حزب الله لبنان و ١٢٠ هزار نیروی نظامی خود سپاه پاسداران ایران می شوند.

بر پایه ارزیابی ها، ایران نخستین ذخایر جهانی گاز و چهارمین ذخایر جهانی نفت را داراست. مؤسسۀ تحقیقاتی "وود مک کنزی" ظرفیت سرمایه گذاری در ٤٩ طرح توسعۀ میعانات نفتی ایران را که دولت روحانی امیدوار است به شرکت های خارجی بسپارد ١٣٥ میلیارد دلار اعلام می کند. حسن روحانی امیدوار است که به وسیله سرمایه ها و شرکت های خارجی در واقع از کنترل سپاه پاسداران بر شریان اصلی اقتصاد ایران – یعنی نفت و گاز – بکاهد. به همین خاطر در نخستین دور سفری که حسن روحانی پس از برجام به ایتالیا و فرانسه انجام داد حتا یک نمایندۀ شرکت های وابسته به سپاه پاسداران در هیئت اقتصادی همراه او حضور نداشت. در این سفر کلیه تفاهم نامه های اقتصادی با شرکت های دولتی ایران امضا شد، هر چند سپاه پاسداران و بنیادها بخش مهمی از همین شرکت ها را در انحصار خود دارند.
در هر حال، سپاه پاسداران ایران حاضر نیست که به دلیل ناتوانی اش از رقابت با شرکت ها و تکنولوژی های خارجی بخش های مهمی از بازار اقتصادی ایران را از دست بدهد. سرداران نظامی که بیش از پیش به فرماندهان صنایع و اقتصاد ایران تبدیل شده اند، خود را اکنون عاملان اصلی "اقتصاد مقاومتی" می دانند : مفهومی که توسط آیت الله خامنه ای به منظور تحکیم فرادستی سپاه پاسداران ایران در اقتصاد کشور ابداع شده است. 
به همین خاطر سپاه پاسداران ایران – البته به یاری آیت الله خامنه ای - می کوشد با اتکاء به شکست اقتصادی برجام به شکلی از اشکال وضعیت را به گذشته بازگرداند.
اگر چه در نتیجۀ برجام تحریم های بین المللی علیه ایران لغو شده اند، اما، تحریم های یکجانبۀ آمریکا که عمدتاً شرکت ها و نهادهای مالی و اقتصادی وابسته به سپاه پاسداران را هدف گرفته اند به مهمترین مانع ورود سرمایه و تکنولوژی خارجی به کشور تبدیل شده اند.
در نتیجۀ رفع تحریم های اروپایی، نظام بانکی ایران به نظام مالی جهانی وصل شده است. شرکت ملی نفت ایران می تواند هر چقدر که مایل و قادر است نفت صادر کند. رژیم اسلامی همچنین به دارایی های قبلاً مسدود شده اش در خارج مجدداً دست یافته است. اما، برغم همۀ این تحولات، به اعتراف خود محمد جواد ظریف شرکت ها و بانک های اروپایی به دلیل تحریم های یکجانبۀ آمریکا از انجام هر گونه فعالیت و همکاری اقتصادی در ایران "وحشت" دارند. خود آیت الله خامنه ای با استناد به همین اعترافات می گوید که تحریم های بین المللی فقط روی کاغذ علیه ایران لغو شده اند.
در واقع، تحریم های یکجانبۀ آمریکا چنان گسترده و همه جانبه اند که می توانند کلیه شرکت ها و نهادهای مالی اروپایی را هدف بگیرند که دانسته یا نادانسته با شرکت های اقماری سپاه پاسداران وارد دادوستد می شوند. "پی یر فابینی" رییس پیشین شرکت فرانسوی "توتال" در ایران و یکی از مسئولان فعلی "اتحادیۀ شرکت های نفت و گاز فرانسه" گفته است : "آمریکا هرگز شرکت های سپاه پاسداران را راحت نخواهد گذاشت. به همین خاطر به تمام شرکت های فرانسوی و خارجی توصیه می کنم که پیش از هر گونه همکاری با ایران اطمینان حاصل کنند که آیا طرف مقابل آنها از وابستگان سپاه پاسداران است یا نه. و در صورتی که پاسخ این پرسش مثبت باشد حتماً از هر گونه همکاری با طرف ایرانی خودداری ورزند."
اگر چه آمار دقیقی دربارۀ دارایی ها و نفوذ اقتصادی سپاه پاسداران در دست نیست، اما، منابع آگاه رقم این دارایی ها را صدها میلیارد دلار برآورد و از سپاه پاسداران ایران به عنوان ثروتمندترین مقاطعه کار و فعال اقتصادی خاورمیانه یاد می کنند. هیچ پهنۀ مهّمی از اقتصاد و تجارت ایران نیست که از حضور و کنترل سپاه پاسداران ایران در امان مانده باشد : از نفت و پتروشیمی تا ارتباطات و حمل و نقل، واردات انواع کالاهای مصرفی و لوکس از جمله حیطه های فعالیت اقتصادی سپاه پاسداران هستند. بانک های وابسته به این نهاد نظامی نیز به دلیل دسترسی آسان شان به منابع دولتی و درآمدهای نفتی همانند سایر بخش ها عملاً از موقعیتی انحصاری برخوردارند. سپاه پاسداران ایران این موقعیت را از طریق هزاران شرکت پیمانکار خود و همچنین به یاری منابع صندوق توسعه و صندوق تأمین اجتماعی و با پشتیبانی مستقیم شخص رهبر به دست آورده و حاضر نیست آن را به راحتی از دست بدهد.  
هیچیک از نهادهای مالی و اقتصادی وابسته به سپاه پاسداران به دولت مالیات نمی پردازد. دولت حسن روحانی اعلام کرده که از سال آینده کلیه شرکت های وابسته به سپاه پاسداران را مشمول نظام مالیاتی کشور خواهد کرد. او همچنین گفته است که مذاکره برای عضویت ایران در سازمان جهانی تجارت را به زودی آغاز خواهد نمود. آینده نشان خواهد داد که تا چه حد او در رسیدن به این اهداف موفق خواهد بود. در هر حال، بعید به نظر می رسد که  بدون رعایت شفافیت و کاهش محسوس فساد و سلطۀ سپاه پاسداران بر اقتصاد کشور، دولت روحانی بتواند در رسیدن به این اهداف به موفقیت دست یابد.
در نتیجۀ این دو اقدام بخش خصوصی ایران که به درجات مختلف ناگزیر از همکاری با سپاه پاسداران یا در واقع تبعیت کامل از آن بوده امیدوار است که در خصوصی سازی های آینده جایگاهی برای خود در اقتصاد ایران فراهم کند، هر چند رسیدن به این مقصود آسان به نظر نمی رسد، آنهم در کشوری که دولت دست بالا را در اقتصاد داراست و بیش از ٤٠ درصد فعالیت های اقتصادی  به طور غیرشفاف در کنترل کامل بنیادها و نهادهای نظامی است.
با این حال، رییس اتحادیۀ کارفرمایان ایران، محمد عطاردیان، بخت بخش خصوصی را در آینده کم نمی داند. او معتقد است که سپاه پاسداران ایران قادر به رقابت حقیقی در حیطۀ اقتصاد نیست. به گفتۀ او تنها کاری که از عهدۀ سپاه پاسداران ساخته است این است که قراردادهای دولتی را به دلیل موقعیت انحصاری اش در قدرت کسب کند واجرای آنها را در ازای دریافت "کمیسیون" های هنگفت به شرکت های جانبی بسپارد. به همین دلیل یکی از انگیزه های حسن روحانی برای وارد کردن سرمایه ها و شرکت های خارجی در اقتصاد ایران تضعیف موقعیت انحصاری سپاه پاسداران است، زیرا، این نیروی نظامی قادر به رقابت با شرکت های خارجی نخواهد بود. البته، انگیزۀ دیگر حسن روحانی در جلب سرمایه ها و شرکت های خارجی جلوگیری از فروپاشی اقتصادی کشور در نبود درآمدهای مکفی نفت است.

اما، این مهّم متحقق نمی شود مادام که تحریم های یکجانبۀ آمریکا علیه ایران به قوّت خود باقی است. لغو تحریم های یکجانبۀ آمریکا بسیار نامحتمل به نظر می رسد و نتیجۀ نهایی انتخابات آیندۀ ریاست جمهوری این کشور بیش از گذشته دورنمای چنین سناریویی را تیره ساخته است. از نظر آمریکا این تحریم ها اهرمی مؤثر برای اعمال فشار بر حکومت اسلامی ایران و به ویژه ترغیب آن به انجام یک چرخش مهّم سیاسی است. به قول آیت الله خامنه ای، آمریکا در پی "بی سیرت کردن" و استحالۀ جمهوری اسلامی است و حاضر است به هر وسیله از جمله از طریق تحریم های یکجانبه اش شکاف های موجود در ایران را تشدید و نهایتاً تبدیل به یک زلزلۀ سیاسی کند. خلاصه اینکه نتیجۀ نهایی برجام تشدید تنش های درونی قدرت در ایران و لاینحل ماندن مشکلات بزرگ اقتصادی این کشور است که می توانند، به تعبیر آیت الله خامنه ای، به زلزله ای سیاسی بیانجامند.