جنگ اوکراین و خیزش سراسری جایگاه منطقه‌ای و بین‌المللی ایران را تغییر داده است
نتشر شده در:
گوش کنید - ۰۹:۵۱
یکشنبۀ گذشتۀ ۲۶ فوریه، ویلیام برْنْز، رئیس سازمان اطلاعات آمریکا (سیا)، در مصاحبه‌ای که از شبکۀ «سی بی اس» آمریکا پخش شد، از گسترش همکاری‌های نظامی روسیه و ایران اظهار نگرانی کرد و گفت: روسیه در نظر دارد برنامۀ موشکی ایران را تقویت کند و هواپیماهای جنگی در اختیار آن کشور قرار دهد.
رئیس سازمان سیا سپس افزود: همکاری نظامی این دو کشور در جهت بسیار خطرناکی پیش می‌رود. ایرانی‌ها پیش از این، صدها پهپاد جنگی در اختیار روس ها قرار داده‌اند و ارتش روسیه از آن‌ها برای نابودی زیرساخت‌های اوکراین و آسیب رساندن به غیرنظامیان آن کشور استفاده می‌کند. او گفت: ما می‌دانیم که ایرانی‌ها برای توپخانه و تانک‌های روسی نیز مهمات در اختیار روسیه قرار می‌دهند.
رئیس سازمان سیا دربارۀ برنامۀ اتمی جمهوری اسلامی نیز افزود: ایرانیان غنی‌سازی اورانیوم را چنان سریع پیش می‌برند که اگر بخواهند می‌توانند سطح آن را در چند هفته به ۹۰ درصد که سطح مطلوب برای ساختن بمب اتمی است، برسانند. این سخنان را «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» نیز تأیید می‌کند. برپایۀ دو منبع دیپلماتیک، بازرسان آژانس چندی پیش سطح غنی‌سازی اورانیوم ایران را ۸۴ درصد یعنی کمی پایین‌تر از ۹۰ درصد شناسایی کرده بودند.
طبیعی است که این سطح از غنی سازی نه تنها آمریکا بلکه بسیاری از کشورهای منطقه و در درجۀ نخست اسرائیل را نگران کرده است. به همین سبب، بعضی از کارشناسان و ناظران بین‌المللی معتقدند که خاورمیانه آبستن رویدادهایی پیش‌بینی‌ناپذیر است و به زودی در مرکز توجه جهانیان قرار خواهد گرفت. آیا قدرت‌های غربی می‌توانند جاه‌طلبی‌های اتمی جمهوری اسلامی را مهار کنند؟
با طرح این پرسش بعضی از کارشناسان به مطالعۀ جایگاه ایران در منطقه و تحول آن پس از حملۀ نظامی روسیه به اوکراین پرداخته‌اند. از نظر آنان، جمهوری اسلامی چه تحولاتی را در یک سال گذشته در روابطش با کشورهای منطقه از سر گذرانده و در حال حاضر چه جایگاهی در معادلات بین‌المللی دارد؟
برنار شَپدوُلِن، مشاور پیشین وزارت امور خارجۀ فرانسه، در مقالۀ مفصلی که چندی پیش در وبگاه انستیتو مونتِنْی نوشت، ایران را در کنار روسیه و اسرائیل یکی از سه بازیگرِ اصلی و تعیین کنندۀ خاور میانه توصیف کرد. به گفتۀ او، ایران و اسرائیل دو کشور غیرعربی منطقه، دشمنی دیرینه با یکدیگر دارند، اما هر دو با روسیه رابطۀ نزدیک و تنگاتنگ دارند. روسیه با کشورهای دیگر منطقه مانند عربستان سعودی، سوریه و قطر نیز روابط بسیار خوبی دارد.
به عقیدۀ این کارشناس، جمهوری اسلامی ایران روابط نزدیک جمهوری آذربایجان را با اسرائیل برنمی‌تابد و از همین رو با آن جمهوری دشمنی می‌ورزد. این کارشناس معتقد است که جنگ اوکراین سبب شد روسیه قفقاز جنوبی را فروگذارد و جمهوری آذربایجان از این فرصت استفاده کرد تا سرزمین‌های اشغال شده‌اش را از ارمنستان پس بگیرد. اما جمهوری اسلامی در غیاب روسیه وظیفۀ حمایت از ارمنستان را عهده دار شده است.
از سوی دیگر، جمهوری اسلامی در چند ماه گذشته سخت مشغول فرونشاندن خیزش مردمی گسترده و بی‌سابقه در شهرهای ایران بوده است. رهبران ایران مدعی اند این خیزش را دشمنان ایران برای تضعیف و بی‌ثبات کردن جمهوری اسلامی برنامه‌ریزی کرده‌اند. به گفتۀ این کارشناس، جمهوری اسلامی با چنین ادعا و بهانه‌ای به غنی‌سازی اورانیوم شتاب بخشیده تا در برابر تهدیدهای خارجی نوعی مصونیت پیدا کند.
اما «آروُن دیوید میلر»، پژوهشگر ارشد بنیاد کارنِگی برای صلح بین‌المللی، و «استیوِن سیمون»، پژوهشگر مؤسسۀ فناوری ماساچوست، در مقاله‌ای که یک ماه و اندی پیش در مجلۀ معتبر «فارن پالیسی» نوشته‌اند، معتقدند که اسرائیل دیر یا زود واکنش نشان خواهد داد. بنابراین، در دوسال آینده دستور کار دولت آمریکا را درگیری‌های ایران و اسرائیل تعیین خواهد کرد.
به عقیدۀ مشاور پیشین وزارت امور خارجۀ فرانسه، جمهوری اسلامی حملۀ روسیه به اوکراین را دلیل قانع کننده‌ای برای دستیابی به سلاح هسته‌ای می‌داند. در «مموراندوم بوداپست ۱۹۹۴» سه کشور روسیه، آمریکا و بریتانیا به اوکراین قول داده بودند که اگر اوکراین از سلاح هسته‌ای‌اش داوطلبانه چشم بپوشد، آن سه کشور امنیت آن را تضمین خواهند کرد. اما حملۀ روسیه به اوکراین نشان داد که چنین قول و قرارهایی اعتباری ندارند.
به گفتۀ این کارشناس، اما اسرائیل خود را برای مقابله با برنامۀ هسته‌ای ایران آماده می‌کند. بی‌جهت نیست که در ماه ژانویه بزرگ‌ترین رزمایش نظامی مشترک اسرائیل و آمریکا انجام گرفت و در ۲۸ ژانویه انفجارهایی در تأسیسات نظامی وابسته به وزارت دفاع ایران در اصفهان روی داد که گویا کار پهپادهای اسرائیلی بود. به نوشتۀ انستیتوی خاورمیانه، آن انفجارها پیامی از طرف اسرائیل به ایران بود تا از سویی از ادامۀ برنامۀ هسته‌ای‌اش منصرف شود و از سوی دیگر، روسیه را در جنگ اوکراین یاری ندهد.
فیودوُر لوکیانوُف، کارشناس و تحلیل‌گر سیاسی نزدیک به کاخ کرملین، در مقاله‌ای که سوم فوریه در وبگاه «شورای امور بین‌الملل روسیه» منتشر کرد، نوشت که از تبدیل شدن ناگهانی و شتابان ایران به یک همدست و حتی متحد روسیه در جنگ اوکراین و درجۀ بالای همکاری دو کشور شگفت‌زده شده است. به گفتۀ او، ایران از این پس برای روسیه کشور مهمی به شمار می‌رود.
به نوشتۀ «انستیتوی واشینگتن برای سیاست خاور نزدیک »، روسیه در نظر دارد توانایی‌های خود را در زمینۀ «تصویربرداری» و «رهگیری ارتباطات» در اختیار ایران قرار دهد تا بتواند با حمله‌های احتمالی اسرائیل به تأسیسات اتمی‌اش مقابله کند.
یکی دیگر از صحنه‌های رویارویی ایران و اسرائیل سوریه است. بخش بزرگی از حریم هوایی این کشور زیر کنترل روسیه است. در سوریه، اسرائیل و روسیه پیمانی نانوشته بسته‌اند و آن اینکه روسیه جلو هواپیماهای اسرائیل را در بمباران مواضع شبه نظامیان وابسته به ایران به ویژه پایگاه‌های حزب‌الله در آن کشور نمی‌گیرد. در عوض، اسرائیل از کمک مؤثر به اوکراین خودداری می‌کند. به نظر می‌رسد روسیه تاکنون نمی‌خواست ایران در سوریه به قدرتی تعیین کننده تبدیل شود.
اما جمهوری اسلامی پس از حملۀ پوتین به اوکراین و خیزش سراسری جوانان در ایران، در روابطش با کشورهای منطقه تجدید نظر کرده که بی‌شک جایگاه آن را در منطقه و در جهان تغییر داده است.
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید