از ترامپ تا بایدن : آیا آمریکا به خاور میانه باز می‌گردد؟
نتشر شده در:
گوش کنید - ۰۹:۰۷
نخستین سفر جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا، به خاور میانه هفتۀ گذشته به مدت چهار روز از ۱۳ تا ۱۶ ژوئیه انجام گرفت. او نخست به اسرائیل رفت و پس از دیدار و گفت و گو با مقام‌های آن کشور راهی کرانۀ باختری شد و در بیت لحم با محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین، دیدار کرد. او در این سفر بار دیگر اعلام کرد که از راه حل تشکیل «دو کشورمستقل» فلسطینی و اسرائیلی طرفداری می‌کند.
رئیس جمهور آمریکا سپس در ۱۵ ژوئیه با پرواز مستقیم از اسرائیل به جده رفت و پس از دیدار و گفت و گو با پادشاه و ولیعهد عربستان سعودی، در نشست شورای همکاری خلیج فارس شرکت کرد. در آن نشست افزون بر سران کشورهای عضو شورا رهبران مصر، اردن و عراق نیز حضور داشتند.
بسیاری از کارشناسان سفر بایدن را به عربستان سعودی و شرکت او را در نشست شورای همکاری خلیج فارس دارای اهمیت ویژۀ سیاسی و استراتژیک می‌دانند. این سفر پس از آن اعلام شد که عربستان سعودی در ماه مارس از سازمان «اوپک پلاس» پشتیبانی کرد و در ۳۰ ژوئن بر پایۀ توافقی که در آن سازمان امضا شد چنین نهادند که سطح تولید نفت در ماه‌های ژوئیه و اوت به میزان ۶۴۸ هزار بشکه در روز افزایش یابد. از سوی دیگر، عربستان سعودی در اوایل ژوئن با درخواست سازمان ملل برای تمدید آتش‌بس با یمن موافقت کرد.
به گفتۀ بعضی از کارشناسان، بدون این دو شرط رئیس جمهور آمریکا تصمیم به چنین سفری نمی‌گرفت. می‌دانیم که او بارها از اوپک خواسته بود میزان تولید خود را افزایش دهد. از سوی دیگر، همواره از عربستان سعودی می‌خواست که با پیشنهاد سازمان ملل برای آتش‌بس با یمن موافقت کند. او پس از تمدید توافق آتش‌بس در بیانیه‌ای از رهبران عربستان تمجید کرد و گفت : به لطف برقراری آتش‌بس در آوریل، دو ماه گذشته در یمن یکی از صلح‌آمیزترین دوره‌ها از آغاز این جنگ وحشتناک بود.
نخستین سفر رئیس جمهور آمریکا به خاور میانه دستاوردهای امنیتی مهمی نیز در بر داشت. او روز پنجشنبه ۱۴ ژوئیه پیمان امنیتیِ مشترکی با نخست وزیر اسرائیل زیر عنوان «اعلامیۀ اورشلیم برای همکاری راهبردی میان ایالات متحد و اسرائیل» امضا کرد. یکی از محورهای اصلی آن اعلامیه جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای است که نشان می‌دهد دو هم‌پیمان در مهار برنامۀ هسته‌ای ایران پس از مدت‌ها اختلاف نظر به نوعی هم‌رأیی رسیده‌اند.
رئیس جمهور آمریکا یک روز پیش از امضای پیمان امنیتی با اسرائیل در مصاحبه‌ای با یک شبکۀ تلویزیونی اسرائیلی گفت: زور راه حل نهایی برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای خواهد بود. با این حال، او از ادامۀ مذاکرات دیپلماتیک برای احیای برجام نیز سخن گفت. از همین رو، بعضی از کارشناسان امضای پیمان امنیتی را طرحی جایگزین می‌دانند که در صورت شکست مذاکرات برجام به اجرا درخواهد آمد.
سفر رئیس جمهور آمریکا به خاور میانه در عین حال به منظور دلجویی از هم‌پیمانان آمریکا در منطقه بود. او در سخنان روز شنبۀ خود در نشست شورای همکاری خلیج فارس گفت که ایالات متحد از خاورمیانه بیرون نمی‌رود و نمی‌خواهد خلائی در منطقه ایجاد شود تا چین و روسیه و ایران آن را پر کنند.
خروج آمریکا از خاورمیانه یکی از مهم‌ترین وعده‌های انتخاباتیِ دونالد ترامپ بود که سه سال پس از آغاز زمامداری‌اش به اجرا گذاشته شد و نیروهای آمریکایی از عراق و سوریه بیرون رفتند. البته پیش از ترامپ باراک اوباما نیز چنین برنامه‌ای در سر داشت، اما در زمان او اوضاع و احوال منطقه مناسب و آماده نبود. با انتخاب جو بایدن به ریاست جمهوری و خروج شتابان نیروهای آمریکایی از افغانستان پس از بیست سال حضور پرهزینه و مستمر در آن کشور، معلوم شد که آمریکایی‌ها دیگر نمی‌خواهند در مناطق پرآشوب و بی‌ثبات باقی بمانند.
فراموش نکنیم که بایدن در گرماگرم خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان گفت: دموکراسی را نمی‌توان صادر کرد و آمریکایی‌ها دارای رسالت ملت‌سازی در گوشه و کنار جهان نیستند. کارشناسان این سخن او را نشانۀ پایان حکَمیت آمریکا در روابط بین‌الملل دانستند.
به نوشتۀ رفیق خوری، نویسنده و روزنامه نگار لبنانی، آمریکا در پی بیرون کشیدن خود از «جنگ های بی پایان» است، اما نمی‌خواهد و نمی‌تواند خاورمیانه را یکسره ترک کند. زیرا منافع گسترده‌ای در این منطقه دارد و نگرانی‌های دیرینه‌اش یعنی امنیت اسرائیل، نفت و کمونیسم از میان نرفته است. پیشروی چین و جان گرفتن روسیه، ابعاد تازه‌ای به این نگرانی‌ها بخشیده است.
به گفتۀ رفیق خوری، بدترین سناریو برای خاور میانه همان پیشنهاد باراک اوباما ست که در پی تقسیم جهان عرب به مناطق نفوذ میان عربستان و ایران بود و می‌خواست به هر قیمتی با ایران به توافق هسته‌ای برسد. سفر جو بایدن به خاور میانه، دیدار و گفت و گوهایش با سران اسرائیل و عرب و سخنانش در اسرائیل و جده هنوز معلوم نکرده است که او سناریوی اوباما را دنبال می‌کند یا نه. اما مسلم این است که عرب‌ها به دنبال سناریوی دیگر و بهتری هستند.
به عقیدۀ این روزنامه نگار لبنانی، این پرسش که چه قدرتی خلأ آمریکا را در خاور میانه پر خواهد کرد همچنان بی پاسخ مانده است. نه روسیه و چین جایگزین آمریکا هستند، نه اروپا و نه سه قدرت منطقه‌ای یعنی اسرائیل، ایران و ترکیه که در کشورهای عربی جولان می دهند.
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید