رویدادهایی که به قطع روابط دیپلماتیک میان الجزایر و مراکش انجامیدند

تصمیم کم‌سابقۀ دولت الجزایر به قطع روابط دیپلماتیکش با مراکش نتیجۀ چندین رویداد پیاپی بود : رسوایی نرم‌افزار جاسوسیِ اسرائیلی «پگاسوس» در ماه ژوئیه، حمایت آشکار مراکش از استقلال القبائل، پیوستن مراکش به پیمان ابراهیم و سخنان تند وزیر امور خارجۀ اسرائیل در پایتخت مراکش برضد الجزایر، آتش‌سوزی‌های اخیر جنگل‌های الجزایر و رسمیت یافتن حاکمیت مراکش بر صحرای غربی از جمله رویدادهایی بودند که کاسۀ صبر رهبران الجزایر را لبریز کردند.

یکی از علت‌های اصلیِ قطع روابط دیپلماتیک میان دو کشور رسوایی نرم‌افزار جاسوسیِ اسرائیلی «پگاسوس» در ژوئیۀ گذشته است. معلوم شد که سرویس‌های امنیتی مراکش از این نرم‌افزار در یک برنامۀ جاسوسیِ گسترده‌ در سطح جهانی استفاده می‌کردند. البته دولت مراکش آن را انکار کرد. AFP - RYAD KRAMDI,FADEL SENNA

بیست و چهارم اوت برابر با دوم شهریور وزیر امور خارجۀ الجزایر مراکش را به دست داشتن در آتش‌سوزی‌های اخیر جنگل‌های الجزایر متهم کرد ودر پی آن روابط دیپلماتیک دو کشور قطع شد. وزیر امور خارجۀ الجزایر با اعلام این موضوع هم‌چنین افزود که کشورش به کوشش‌های خود در اتحادیۀ افریقا ادامه خواهد داد تا اسرائیل نتواند در مقام ناظر به عضویت آن اتحادیه درآید.

شورای عالی امنیت ملی الجزایر پس از نشست ۱۸ اوت در بیانیه‌ای اعلام کرد که نیروهای امنیتی ۲۲ تن را به ظن دست داشتن در آتش‌سوزی‌ها دستگیر کرده‌اند و مسئولیت اصلی آتش‌سوزی‌ها برعهدۀ دو سازمان قبائلیِ «رَشاد» و «الماک» است. این دو سازمان را دولت الجزایر از ماه مه گذشته در فهرست گروه‌های تروریستی قرار داده است. در بیانیه آمده است که برخی قدرت‌های خارجی به ویژه مراکش و اسرائیل از گروه الماک حمایت می‌کنند.

رئیس جمهور الجزایر «رَشاد» و «الماک» را به فتنه انگیزی در منطقۀ القبائل متهم کرده است. این دو سازمان برای استقلال آن منطقۀ مبارزه می‌کنند و خواهان برگزاری رفراندوم در آن منطقه‌اند. در آتش‌سوزی‌های اخیر که در ۱۸ استان الجزایر روی داد، نزدیک به صد نفر از جمله ده‌ها سرباز کشته شدند.

البته تنها علت قطع روابط دیپلماتیک میان دو کشورِ همسایه آتش‌سوزی‌های اخیر نیست. تصمیم کم‌سابقۀ دولت الجزایر نتیجۀ چندین رویداد پیاپی است.

یکی از علت‌های اصلیِ قطع روابط دیپلماتیک میان دو کشور رسوایی نرم‌افزار جاسوسیِ اسرائیلی «پگاسوس» در ژوئیۀ گذشته است. معلوم شد که سرویس‌های امنیتی مراکش از این نرم‌افزار در یک برنامۀ جاسوسیِ گسترده‌ در سطح جهانی استفاده می‌کردند. البته دولت مراکش آن را انکار کرد. 

با این حال، بنا به تحقیقات بین المللی، الجزایر بزرگ‌ترین هدف آن برنامه بود. در میان پنجاه هزار نفری که مورد جاسوسی قرار گرفته بودند، ۶۰۰۰ الجزایری از جمله شخصیت‌های سیاسی و نظامی، روزنامه‌نگاران و تجار آن کشور وجود داشتند.

علت دیگر تصمیم دولت الجزایر به قطع روابطش با مراکش سخنان وزیر امور خارجۀ اسرائیل در ۱۴ اوت در رِباط، پایتخت مراکش، بود. سفر تاریخی او به مراکش ۸ ماه پس از برقراری روابط دیپلماتیک میان دو کشور انجام ‌گرفت. مراکش ششمین عضو اتحادیۀ عرب بود که به پیمان ابراهیم ‌پیوست. با امضای آن پیمان ایالات متحد آمریکا حاکمیتِ مراکش را بر صحرای غربی به رسمیت ‌شناخت. الجزایر همیشه با حاکمیت مراکش بر صحرای غربی مخالفت کرده است.

در آن دیدار تاریخی، وزیر امور خارجۀ اسرائیل به خبرنگاران گفت: من و همتای مراکشی‌ام از نگرانی‌های خود دربارۀ نقش الجزایر در منطقه، نزدیکی‌اش به ایران و کارزارش برضد پذیرش اسرائیل به عنوان ناظر در اتحادیۀ افریقا نیز سخن گفتیم. 

به گفتۀ وزیر امور خارجۀ الجزایر، رهبران مراکش محرک واقعی این گونه حملات سازمان‌یافتۀ اسرائیل برضد الجزایر اند.

پیشامد دیگری که زمینه‌ساز تصمیم الجزایر به قطع روابط دیپلماتیکش با مراکش شد، سخنان سفیر مراکش در سازمان ملل در اجلاس مجازی کشورهای غیرمتعهد در ۱۳ و ۱۴ ژوئیه بود. در آن اجلاس سفیر مراکش یادداشتی رسمی به کشورهای عضو عرضه کرد که در آن آمده بود: قبائلی‌های الجزایر بیش از دیگران سزاوار حق تعیین سرنوشت خویش اند. سرزمین آنان طولانی‌ترین اشغال خارجی را تحمل می‌کند.

این یادداشت رسمی که می‌توان گفت اعلام حمایت آشکار از جدایی‌طلبان القبائل است، واکنش تند مقام‌های الجزایری را برانگیخت، چنان که بی‌درنگ خواهان توضیح رسمی دولت مراکش در این باره شدند، اما رهبران مراکش سکوت اختیار کردند.

این جدال دیپلماتیک افکار عمومی و سرآمدان الجزایر را به حمایت از یکپارچگی کشورشان برانگیخت. چنان که نورالدین بوکروح، مهم‌ترین مخالف حکومت الجزایر که اکنون در لبنان اقامت دارد، خطاب به «فِرحات مِهِّنی»، رهبر سازمان الماک، نوشت: مراکش و اسرائیل به موفقیت طرح تو اعتقادی ندارند. اما برای باج‌گیری دیپلماتیک از الجزایر از تو استفاده می‌کنند.

با در نظر گرفتن همۀ این رویدادها و پیشامدها می‌توان فهمید که چرا رهبران الجزایر روابط دیپلماتیکشان را با مراکش قطع کرده‌اند. با این حال، ناظران سیاسی معتقدند بعید است که این گونه کشاکش‌ها میان دو کشور به رویارویی دشمنانه بینجامد.