آنچه در این چهار ماه از زبان بایدن و اعضای تیم او شنیده شده این است که دولت بایدن برای بازگشت به برجام عجله‌ای ندارد و به خود فرصت خواهد داد تا متنِ تازه‌ای را جایگزینِ توافق کهنه و رو به پایان وین کند که دست و پای آمریکا را بسته است. اما چرا جناح معروف به «اصلاح‌طلبِ» جمهوری اسلامی این همه امید به بایدن بسته است؟ شادمانی و ذوق زدگیِ مطبوعات وابسته به جناح اصلاح‌طلبِ رژیم از رفتن ترامپ و روی کار آمدن بایدن از چیست؟
روز جمعه ۲۲ ژانویه، درست دو روز پس از ورود جو بایدن به کاخ سفید، محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجۀ جمهوری اسلامی ایران، مقاله‌ای در ستون آزاد مجلۀ دیپلماتیکِ آمریکایی به نام «فارن اَفِرز» چاپ کرد و در آن نوشت: اگر رئیس جمهور جدید آمریکا می‌خواهد توافق هسته‌ای را نجات دهد، باید بی هیچ شرطی همۀ تحریم‌هایی را که ترامپ از همان آغاز ریاست جمهوری‌اش بر ایران اعمال کرده است، لغو کند. درخواست ظریف از دولت بایدن، درواقع، واکنشی بود به سخنانِ آنتونی بلینکِن، وزیر امور خارجۀ بایدن، در نخستین جلسۀ استماعِ او در برابر کمیسیونِ امور خارجۀ سنای آمریکا که روز سه شنبه ۱۹ ژانویه برگزار شد.
در آن جلسه آنتونی بلینکن گفت: اگر ایران به تعهدات خود در برجام بازگردد، آمریکا نیز به آن توافق بازخواهد گشت. در چنین صورتی برجام برای ما و متحدان و هم‌پیمانانِ ما آغازی خواهد بود برای رسیدن به یک توافق محکم‌تر و پایدارتر. البته سخنان بلینکِن نکتۀ تازه‌ای بر سیاست از پیش اعلام شدۀ بایدن دربارۀ ایران و توافق اتمی وین نمی‌افزود. در سپتامبر گذشته جو بایدن در گرماگرم کارزار انتخاباتی‌اش در مقاله‌ای در وبگاه «سی ان ان» نوشت: من به ایران راه آبرومندانه تری در جهت دیپلماسی ارائه خواهم کرد. اگر ایران پایبندیِ تام و تمام خود را به توافق هسته‌ای از سر گیرد، ایالات متحد نیز به آن توافق باز خواهد گشت و آن را سرآغازی برای مذاکرات بعدی در نظر خواهد گرفت. ما همراه با متحدانِ خود برای استواری و گسترش مُفاد توافق هسته‌ای کوشش خواهیم کرد و همزمان به موارد نگران کنندۀ دیگر نیز خواهیم پرداخت.
البته قول بازگشت به توافق هسته‌ای وین به معنای بازگشت به شرایط و اوضاع و احوال ۱۴ ژوئیۀ ۲۰۱۵، روزی که توافق وین به امضا رسید، نیست. بایدن در همان مقاله می‌افزاید: من دربارۀ تهدیدهای رژیم ایران برضد منافع امنیتیِ آمریکا، دوستان و هم‌پیمانانِ ما و حتی مردم ایران توهمی ندارم. اما برای سخت گرفتن بر ایران راه هوشمندانه‌تری وجود دارد.
به گفتۀ ریچارد گُلدبِرگ، پژوهشگرِ ارشدِ «بُنیاد دفاع از دموکراسی‌ها» و مشاور پیشینِ دولت ترامپ در امور مربوط به ایران، بازگشت به توافقِ هسته‌ای وین به صورتی که در ۲۰۱۵ تنظیم و امضا شد، دیگر ممکن نیست. مذاکرات اکنون باید در چند زمینه انجام گیرد. باید تهدیدهای دیگر ازجمله تهدید تروریستی، تهدید موشکی و مسئلۀ حقوق بشر را نیز بر تهدید هسته‌ای افزود. دربارۀ همۀ این مسائل باید به طور جامع به توافق رسید. زیرا اگر تحریم‌ها تنها برای یکی از آن‌ها سبک‌تر شود یعنی این که ما در نهایت به ایران همۀ آنچه را که نیاز دارد دودستی تقدیم می‌کنیم. به گفتۀ این پژوهشگر، اگرچه در پایه‌های حزب دموکرات هستند کسانی که بازگشت صاف و سادۀ آمریکا را به توافق هسته‌ای وین توصیه می‌کنند زیرا آن توافق را میراث اوُباما و وسیله‌ای برای مخالفت با سیاست‌های ترامپ می‌دانند، اما آنچه از زبان تیم بایدن می‌شنویم به ما اطمینان می‌دهد که دولت بایدن برای بازگشت به برجام عجله‌ای ندارد و به خود فرصت خواهد داد تا متنِ تازه‌ای را جایگزینِ توافق کهنه و رو به پایان کند که دست و پای آمریکا را بسته است.
گُلدبِرگ معتقد است زمان به نفع آمریکا عمل می‌کند، زیرا ایرانی‌ها تهدید نظامیِ آمریکا را بر بالای سر خود احساس می‌کنند و می‌دانند که اگر در راه رسیدن به بمب هسته‌ای شتاب کنند، ارتش‌های اسرائیل و آمریکا مهلت نخواهند داد. در اوضاع و احوالی که رژیم ایران از نقدینگی محروم است و امیدی به کاهش تحریم‌ها ندارد، دولت بایدن از قدرتِ فشار عظیمی برخوردار است و این قدرت را از دولت ترامپ به ارث برده است. آنچه آوردیم خطوط کلی سیاستِ خارجی بایدن دربارۀ ایران بود و از آغاز کارزار انتخاباتی‌اش تاکنون تغییری نکرده است.
اما با نگاهی به مطبوعات اصلاح‌طلب در ایران به نظر می‌رسد درخواست ظریف از بایدن ژست دیپلماتیکی بیش نبوده است. آن مطبوعات از رفتن ترامپ و روی کار آمدن بایدن سخت شادان و ذوق‌زده‌اند و پیداست جناح معروف به «اصلاح‌طلبِ» رژیم امیدها به بایدن بسته است. روز پنجشنبه ۲۱ ژانویه یعنی درست در فردای تحلیف جو بایدن، روزنامۀ اعتماد در مقالۀ بلندی زیر عنوانِ «پایان کابوس»، دورۀ ریاست جمهوری ترامپ را بختکی وحشتناک توصیف کرد و نوشت: چهار سال ریاست جمهوری جنجالی و پرماجرایِ ترامپ که با امضای فرمان منع سفر مسلمانان به امریکا و ساخت دیوار در مرز آمریکا با مکزیک آغاز شده بود، حالا با امضای فرامینی توسط رییس جمهور جدید برای لغو آن دستورات پایان یافت (....) بازگشت به پیمان‌ها و سازمان‌های بین المللی که دونالد ترامپ از آن‌ها خارج شد از جمله پیمانِ آب و هوایی پاریس و سازمان بهداشت جهانی، دیگر دستورات نخستین روزِ کاری جو بایدن بودند. علاوه بر این‌ها فرمان‌هایی برای مبارزه با نژادپرستی و تبعیض در امریکا و تسهیل تابعیتِ مهاجرانِ متولد در امریکا و رسیدگی به دعاوی مهاجرانِ غیرقانونی، از جمله برنامه‌هایی بودند که در دستور کار نخستین روز کاری جو بایدن قرار داشتند.
به نظر می‌رسد جریان معروف به اصلاح‌طلب از همان آغاز برای پیروزی جو بایدن روزشماری می‌کرد. اما مسئولانِ عالی‌رتبۀ وابسته به این جریان به سبب آنکه رهبر جمهوری اسلامی همواره بر طبل دشمنی با آمریکا می‌کوفت و پیوسته اوباما و ترامپ را یک کاسه می‌کرد، حمایتشان را از بایدن آشکار نمی‌کردند یا به اظهار نظری ساده بسنده می‌کردند. برای مثال، در دوم نوامبر ۲۰۲۰ محمد جواد ظریف گفت: «اظهارات اردوگاه بایدن بیشتر امیدوارکننده است. با این حال باید صبر کرد و دید».
روز بعد یعنی سوم نوامبر، علی خامنه‌ای در روز انتخابات ریاست جمهوری آمریکا گفت : «فرقی ندارد چه کسی رئیس جمهور آیندۀ آمریکا می‌شود. سیاست جمهوری اسلامی در این زمینه مشخص است». پس از سخنان او بود که روز چهارشنبه ۴نوامبر حسن روحانی ناگزیر شد در جلسۀ هیأت دولت بگوید: مهم نیست در آمریکا چه می‌گذرد و چه کسی انتخاب می‌شود. او سپس افزود: برای ایران فرد و حزب مهم نیست و در عین حال از آمریکا خواست «به قانون و همۀ معاهدات بین‌المللی و چندجانبه برگردد و احترام را جایگزین تحریم کند».
واما واکنش روزنامه‌های محافظه کار ایران به ریاست جمهوری بایدن همان است که بود. آن‌ها از ماه‌ها پیش هم‌صدا با علی خامنه‌ای می‌نوشتند که فرقی میان بایدن و ترامپ نیست. برای مثال، روز پنجشنبه ۲۱ ژانویه روزنامۀ «جوان» وابسته به سپاه پاسداران در سرمقالۀ خود زیر عنوانِ «دولتِ تحریم‌های هوشمندِ بایدن آمد» نوشت: اگر روحانی نتواند دریابد که یک دولت طرفدار جنگ‌های بی‌حاصل و تحریم‌های هوشمند در آمریکا به سرکار آمده است، افسوس او از وضعیتی که در دو سال گذشته پس از خروج آمریکا از برجام خورد، بسیار بیشتر و خُسرانی که وارد خواهد آورد، افزون‌تر خواهد بود.
در همان روز روزنامه حکومتی رسالت نوشت: دولت بایدن «وجود مکانیسم ماشه» را «اهرم فشار» خود و متحدانش در مواجهه با جمهوری اسلامی می‌داند. بایدن در تازه‌ترین مصاحبۀ خود با نیویورک تایمز تصریح کرده است که «گزینۀ بازگشت همه تحریم‌ها»، در صورت بازگشت واشنگتن به برجام روی میز خواهد بود! منظور بایدن، همان توانایی آمریکا مبنی بر «استفاده از مکانیسم ماشه» در هر زمان و به هر بهانه‌یی می‌باشد.
روزنامه حکومتی «وطن امروز» نیز نوشت: نگاهی به اظهارات بلینکن وزیر خارجۀ بایدن نشان می‌دهد دولت جو بایدن به‌دنبال همان هدفی است که دولت ترامپ در برجام پیگیری می‌کرد، یعنی توافقی جامع‌تر که گسترۀ تمام مؤلفه‌های قدرت جمهوری اسلامی را پوشش داده و بند غروب را از روی محدودیت‌های گسترده هسته‌یی بردارد. این همان نکته‌یی است که ترامپ دقایقی بعد از اعلام خروج آمریکا از برجام اعلام کرد.
در سیاست خارجی بایدن نکتۀ مبهم و دوپهلویی دربارۀ ایران و توافق هسته‌ای وین نمی‌بینیم. ظاهر قضیه نشان می‌دهد که دولت بایدن نمی‌خواهد به زودی، به سادگی و بدون قید و شرط با ایران وارد مذاکره شود. در این باره رهبر جمهوری اسلامی و مقام‌های وابسته به جناح معروف به محافظه کار توهم و تردیدی ندارند. اما پرسش این است که چرا مطبوعات وابسته به جناح اصلاح‌طلب از رفتن ترامپ و روی کار آمدن بایدن چنین شادمان و ذوق زده‌اند؟
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید