نگاهی به بیش از یک دهه بحران هسته ای ایران

بازگشت به گذشته و مرور تصمیاتی که در برهه های مختلف این زمان ماضی اتخاذ شده و مشاهده نتایج ناشی از این تصمیمات میتواند چراغ راه ما در آینده باشد. در اینجا، مروری خواهیم داشت به رویکردهای مهمی که طی سال های ٢٠٠٣تا تابستان سال ٢٠١٣ به تدریج ابعادی بحرانی به پرونده هسته ای جمهوری اسلامی داده اند.

از هنگامی که سه کشور بزرگ اروپایی، یعنی آلمان، فرانسه و بریتانیا در ماه اوت سال ٢٠٠٣ برای حل و فصل پرونده هسته ای ایران پیشگام شده و نخستین گفتگوها با ایران آغاز گردید، تا کنون نزدیک به ١٢سال میگذرد. ملاحظه رویکردهای مختلف سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و در همان حال، رویکردهای ایالات متحده آمریکا و جامعه جهانی طی این مدت ، ما را به سه دوره مختلف طی این سال ها راهنمایی می کند. درنخستین دوره (٢٠٠٣-٢٠٠٥) همه عوامل عینی برای تعامل و رسیدن به یک توافق جامع هسته ای حاصل است، اما عدم آمادگی آمریکا، تمامی زحمات را نقش بر آب میکند.
 

دومین دوره(٢٠٠٥-٢٠١٣)، نشانگر این واقعیت است که سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر تقابل و افزایش تنش ها با غرب است. این دوره هشت ساله، به پرونده هسته ای ایران ابعاد جدیدی میدهد. ترس از یک ایران اتمی که رئیس جمهور آن شعار پاک کردن اسرائیل از روی نقشه خاورمیانه را میدهد، جامعه جهانی را در برابر جمهوری اسلامی ایران قرار میدهد و همانطور که میدانیم موج تحریم های گسترده شورای امنیت، آمریکا و اروپا را علیه ایران موجب میگردد.
 

سومین دوره، از تابستان سال ٢٠١٣ و با رسیدن حسن روحانی به ریاست جمهوری اسلامی ایران آغاز میگردد. دولت جدید ایران در باره پرونده هسته ای رویکردی تعاملی و آشتی جویانه دارد. حسن روحانی درست دو روز پس از انتحابات ریاست جمهوری در ژوئن ٢٠١٣ برای گفت و گوهای جدی هسته ای با قدرت های بزرگ و با رویکردی تعاملی اعلام آمادگی میکند. در راستای این اعلام آمادگی، روز ٢٦ سپتامبر همان سال، محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک با وزرای امورخارجه کشورهای٥+١، از جمله جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا دیدار و گفتکو میکند.
 

دیدار ظریف و کری در نیویوک، دیداری تاریخی محسوب میشود. این نخستین باری است که پس از قطع روابط دیپلماتیک بین دو کشور به دنبال گروگان گیری در سفارت آمریکا در تهران، یک وزیر امور خارجه آمریکا با همتای ایرانی خود به گفتگو می نشیند. این آغازی بود برای کوتاه کردن دیوار بلند بی اعتمادی بین دو کشور.
به نظربرخی از ناظران، دیدار محمد جواد ظریف با با وزاری خارجه ٥+١ در نیویورک نقطه آغازی بود که قدرت های بزرگ غرب و خصوصاً آمریکا را متقاعد کند که میتوانند بر روی رویکرد تازه و تعامل جویانه ایران در باره پرونده هسته ای این کشور حساب بازکنند. در همین حال، با توجه به اقتصاد به زانو نشسته ایران، آمریکا و غرب این فرصت را بهترین فرصت برای حل و فصل پرونده هسته ای ایران ارزیابی کردند. بنابراین، همانطور که میدانیم، گفت وگوهای جدی هسته ای بین ایران و کشورهای گروه ٥+١ ادامه مییابد.
 

توافق راهبردی هسته ای در ٢٤ نوامبر سال ٢٠١٣ در ژنو امیدها را بیش از پیش برای حل و فصل صلح جویانه پرونده هسته ای ایران افزایش میدهد. همانطور که میدانیم پس از جزر و مد گفتگوهای هسته ای، شاهد توافق هسته ای لوزان بر روی چهارچوب ها بوده ایم. مهلت رسیدن به توافق نهایی برای ٣٠ ژوئن تعیین گردید. این مهلت به مدت یک هفته و تا پایان روز سه شنبه ٧ ژوئیه تمدید گردید.