"ماراتن" اتمی ایران و قدرت های بزرگ در"سربالایی وین"

هنگامی که به تلاش های پیگیر طرفین مذاکره کننده در بیست و یک ماه گذشته نگاه میکنیم، به خود میگوییم که راه بلند طی شده غیر قابل بازگشت است و طرفین با تمامی سختی ها ومشکلات میتوانند اختلافات را پشت سر گذاشته و به توافق برسند. آنچه تا کنون بر سر آن اختلاف وجود دارد، اختلافاتی است که ماهیت کاملاً سیاسی دارند. لذا حل آنها به خواست قاطع و سیاسی وخصوصاً رعایت حقوق وملاحظه مشکلات طرف مقابل، نیاز دارد.

مدتی است که در خصوص مذاکرات هسته ای ایران بسیاری از رهبران سیاسی غرب از جمله باراک اوباما رئیس جمهوری آمریکا در گفتار خود از واژه " توافق خوب" استفاده می کنند. این واژه در لفظ رهبران ایران به واژه " توافق عادلانه" تغییر یافته است. " توافق خوب" یا "توافق عادلانه" در ظاهر هیچ فرقی ندارند. اما آنچه مهم است معنا و درکی است که از آن برداشت می گردد. به قول شمس تبریزی "عرصه معنا فراخ است".

یک توافق خوب به زعم رهبران آمریکا، توافقی است که ظرفیت هسته ای ایران را به نحو چشم گیری کاهش داده و به جامعه جهانی تضمین بدهد که چشم انداز یک ایران دارنده بمب اتمی، در افق بلند مدت ١٥ تا ٢٠ ساله وجود ندارد. در همین حال، یک "توافق عادلانه" در نگرش رهبران جمهوری اسلامی، توافقی است که همه حقوق هسته ای ایران را به عنوان کشور عضو پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای(ان پی تی) دربر داشته و بدون هیچ تهدیدی، این امکان را به ایران بدهد که در فناوری هسته ای تا آنجایی که میخواهد پیش برود.

در این دور از مذاکرات که از چهارده روز پیش در وین آغار گردیده تا کنون به اذعان تمامی طرف های حاضر، پیشرفت های قابل توجهی صورت گرفته است. میتوان گفت که طرفین تقریباً بر روی ابعاد فنی برنامه هسته ای ایران به توافق رسیده اند. در مورد موضوعات سیاسی نیز پیشرفت هایی انجام شده، ولی هنوز مواردی وجود دارند که حل نگردیده است.

در صورت عدم نرمش و انعطاف طرفین در باره این موارد، علیرغم شگفتی و ناباوری همگان، خطر شکست میتواند مذاکرات وین را تهدید کند. اما هنوز دیر نشده و برای طرفین فرصت وجود دارد تا در ساعت ها و شاید حداکثر تا چند روز آینده به یک تفاهم در باره این موارد مشکل دست یابند . تفاهمی که توافق نهایی هسته ایران با کشورهای ١+ ٥ را میسر می کند.

این موارد همانطور که میدانیم عمدتاً چهار موضوع مهم را شامل میگردد:

نخست، تحریم های تسلیحاتی شورای امنیت علیه ایران.
در حالی که ایران خواستار لغو تمامی تحریم هاست، آمریکا زیر بارحذف تحریم های تسحلیاتی نمیرود. برخی از دیپلمات های حاضر در وین از تحولات و انعطاف هایی در باره این موضوع در مذاکرات فشرده روز پنجشنبه خبر داده اند. بر این اساس، هیج توافقی بین طرفین در باره لغو فوری این تحریم ها صورت نگرفته، ولی این امکان وجود دارد که لغو این تحریم ها در یک مهلت چند ساله عملی گردد.

دوم، اصل بازگشت ناپذیری تحریم ها که مورد درخواست ایران است. در این مورد تا این لحظه هیج توافقی صورت نگرفته است.این موضوع با مذاکرات مربوط به ابعاد نظامی احتمالی برنامه هسته ای ایران رابطه ای تنگاتنگ دارد.

سوم، دوره محدودیت زمانی برای برنامه هسته ای جمهوری اسلامی ایران. دراین مورد طرفین در مذاکرات پیشرفت هایی کرده اند، ولی هنور توافق حاصل نگردیده است.

چهارم، ابعاد نظامی احتمالی برنامه هسته ای جمهوری اسلامی ایران، همان " پی ام تی"، این موضوع باید ساز و کار لازم را در اختیار آژانس بین المللی انرژی اتمی قرار دهد تا بتواند از اماکن و تاسیسات مختلف هسته ای و نظامی ایران دیدار و بازرسی نموده و همواره شفافیت برنامه هسته ای ایران را اعلام کند. در باره زمینه های فنی این موضوع، پیشرفتهای زیادی تا کنون بین طرفین صورت گرفته، اما موضوع بازدید از مناطق نظامی با مخالفت ایران روبرو شده است. توافق راهبردی برای دسترسی آژانس بین المللی انرژی اتمی به اطلاعات مربوط به اقدامات احتمالی ایران در گذشته در زمینه تحقیقات نظامی هسته ای، میتواند به اطمینان سازی و شفافیت در برنامه هسته ای ایران کمک کند.