اسماعیل خویی شاعر و نویسندۀ سرشناس ایرانی درگذشت
اسماعیل خویی شاعر، نویسنده و مترجم برجستۀ معاصر و از بنیانگذاران کانون نویسندگان ایران، پس از یک دوره بیماری در روز سه شنبه ۴ خرداد، در سن ۸۳ سالگی در لندن درگذشت. وی نقش بسزایی در ادبیات تبعید داشت و اشعار او به زبان های مختلف دنیا ترجمه شده اند. اندیشه ورزی فلسفی، عشق، آزادی و تعهد اجتماعی، از مضامین اشعار اوست.
نتشر شده در:
سبا خویی دختر اسماعیل خویی، روز سه شنبه ۴ خرداد، ضمن تأیید خبر درگذشت پدرش، درصفحۀ شخصی خود در اینستاگرام نوشت که «پدرم در بیدرکجایِ لندن برای همیشه در تاریخ و ادبیات ایران جاودانه شد». سبا خویی پیش از این نوشته بود که پدرش از روز جمعه در بیمارستان بستری شده و ذات الریۀ شدید سبب عفونی شدن خون و آسیب به ریه ها، کلیه ها و نارسایی قلبی او شده است.
اسماعیل خویی متولد ۹ تیر ۱۳۱۷ در مشهد بود. نخستین مجموعه شعر او به نام «بی تاب» در سال ۱۳۳۵ در مشهد منتشر شد. او در سال ۱٣٣۶ برای ادامه تحصیل به تهران رفت و تحصیلات دانشگاهی خود را در دانشسرای عالی تهران به پایان رساند. وی پس از دریافت مدرک کارشناسی در رشتۀ فلسفه و علوم تربیتی، با بورسیۀ تحصیلی به عنوان دانشجوی ممتاز به بریتانیا رفت و در لندن دکترای فلسفه گرفت؛ سپس در سال ۱۳۴۴ به ایران بازگشت و در دانشگاه تربیت معلم تهران، به تدریس پرداخت.
اسماعیل خویی از پایه گذاران کانون نویسندگان ایران است و برای دو دوره نیز عضو هیئت دبیران آن کانون بوده است. وی در کنار احمد شاملو به عنوان یکی از مهمترین شاعران ایران، با زیگفرید اونزلد مدیر انتشارات مشهور آلمانی سورکمپ که به دعوت انستیتو گوته به تهران آمده بود، ملاقات کرد.
اسماعیل خویی در دوران رژیم پهلوی، از طرفداران چریک های فدایی خلق بود و پس از انقلاب اسلامی ایران نیز از منتقدان سرسخت جمهوری اسلامی بود. وی پس از اعدام دوستش سعید سلطان پور شاعر، نمایشنامه نویس، کارگردان تئاتر و فعال چپ گرای سیاسی در سال ۱۳۶۰، مدتی به طور مخفیانه زندگی می کرد و سپس در سال ۱۳۶٣ از ایران مهاجرت کرد و به بریتانیا رفت.
اسماعیل خویی سه دهۀ پایانی عمر خویش را در تبعیدی خود خواسته در لندن گذراند و به سرودن شعر و انتشار آثارش که اغلب رنگمایه ای سیاسی داشتند، ادامه داد.
اشعار اسماعیل خویی تا کنون در کشورهای مختلف و به زبان‌هایی چون انگلیسی، روسی، فرانسه، آلمانی، هندی و اوکراینی ترجمه شده است. وی به زبان انگلیسی نیز تسلط کامل داشت و مجموعه اشعاری نیز از او به زبان انگلیسی منتشر شده است. نخستین مجموعه شعرهای انگلیسی او به نام Voice of Exile (صدای تبعید)، در سال ۲۰۲۰ منتشر شد.
اسماعیل خویی همچنین از پایه‌گذاران کانون نویسندگان ایران در تبعید و از پایه‌گذاران انجمن قلم در تبعید است. اندیشه ورزی فلسفی، عشق، آزادی، عدالت و تعهد اجتماعی، از مضامین اشعار اوست.
اسماعیل خویی نخستین شاعر ایرانی است که جایزۀ ادبی «فریدریش روکِرت» را در شهر کوبورگ آلمان در سال ۲۰۱۰ دریافت کرده است. این جایزۀ ادبی هر دو سال یک بار، به یاد فریدریش روکِرت شاعر، شرق شناس و ایران شناس مشهور آلمانی، به یکی از چهره های برجستۀ ادبی از خاورمیانه و خاور نزدیک که در حوزۀ برقراری تفاهم میان شرق و غرب فعالیت کرده اند، تعلق می گیرد.
از جمله آثار اسماعیل خویی می توان به مجموعه اشعاری چون «بی‌تاب»، «بر خنگ راهوار زمین»، «بر بام گردباد»، «از صدای سخن عشق»، «ما بودگان»، «کابوس خون سرشتۀ بیداران»، «درنابهنگام»، «در خوابی از همارۀ هیچ»، «گزارۀ هزاره»، «از فراز و فرود جان و جهان»، «غزل قصیدۀ آغوش عشق و چهرۀ زیبای مرگ»، «از میهن آنچه در چمدان دارم»، «نهنگ در صحرا»، «جهان دیگری می‌آفرینم»، «عشق، این خرد برتر»، «تا انفجار گریه» و «قهقاه ناشنیدنی مرگ»، اشاره کرد.
از دیگر نوشته های او نیز می توان به آثاری مانند «شعر چیست؟»، «از شعر گفتن»، «جدال با مدعی» و «آزادی، حق و عدالت»، اشاره کرد. اسماعیل خویی همچنین در حوزۀ ترجمه نیز فعال بوده و آثاری چون «در پوست شیر» نوشتۀ شون اوکیسی و «چنین گفت زرتشت» اثر نیچه را به زبان فارسی ترجمه کرده است.
تاکنون بیش از ۷۵ دفتر شعر از اسماعیل خویی منتشر شده است که ۴۰ دفتر از این تعداد، مجموعه اشعاری است که از سال ۱۳۹۰ خورشیدی در لندن تاکنون سروده شده است.
آخرین دفتر شعر اسماعیل خویی، «دیر نمی‌شود دلم» نام دارد که توسط انتشارات زاگرس در آمریکا به چاپ رسیده است.
اسماعیل خویی بیشتر در قالب نیمایی شعر می سرود و رد پای تعهد به اندیشه‌ورزی فلسفی و نیز دغدغۀ مسائل سیاسی و اجتماعی با زبانی اعتراضی را می‌توان به وفور در اشعار او دید. او در راستای رسیدن به آزادی اندیشه و بیان، در آثار خود زبان تصویری و تغزل را در هم می آمیخت.
اسماعیل خویی شعر را این‌گونه تعریف کرده است: «همانا شعر گره‌خوردگی عاطفی اندیشه و خیال است در زبانی فشرده و آهنگین.»
او در رباعی «همبستگی» که در فرم و محتوا به شعر کلاسیک فارسی نزدیک است، با ایجازی که ویژگی شعر اوست، چنین سروده است:
با یک دل غمگین، به جهان شادی نیست
تا یک ده ویران بُود، آبادی نیست
تا در همۀ جهان یکی زندان هست
در هیچ کجای عالم آزادی نیست
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید