عروسک‌های تو در توی روسی از ژاپن می‌آیند

 کمتر مسافری است که از روسیه بازگردد و یک مجموعه عروسک تو درتوی سنتی با خود همراه نیاورد. این عروسک‌ها که در روسیه به ماتریوشکا شهرت دارد، در کنار کاخ کرملین، یکی از دو نمادی است که همه جای دنیا بلافاصله روسیه را تداعی می‌کنند.

 نمایشگاهی که در موزۀ هنرهای تزئینی مسکو تحت عنوان "ماتریوشکا اسباب‌بازی نیست" تشکیل شده، اشکال گوناگون این عروسک‌ها و بخصوص سیر پیدایش و رواج آن را در سراسر روسیه ترسیم می‌کند.

امروزه در مغازه‌های توریستی مسکو، عروسک‌های تو در تو را نه تنها در هیئت زن روستایی سنتی، که به شکل لنین و استالین و شخصیت‌های مخالف پوتین می‌توان پیدا کرد.

خیلی از روس‌ها همچنان می‌پندارند که این عروسک‌ها در روسیه ابداع شده اما واقعیت اینست که حوالی سال ۱۸۹۰، یک صنعت‌گر روس به نام ساوا مامونتوف از سفر به ژاپن هفت عروسک تودرتو سوغات آورد که نشان‌دهندۀ هفت خدای بخت و سعادت بودند. بزرگ‌ترین عروسک‌ها که شش تای دیگر را در درون خود می‌گرفت، پیکره‌ای ‌از فوکوروکوجو  بود که معمولاً به شکل پیرمردی با نگاه خسته و پیشانی بیش از حد بلند پرداخته می‌شود.

سرگئی مالیوتین، نقاش و مجسمه‌ساز روس، با الهام از این پیکره‌های ژاپنی، یک عروسک‌ بزرگ در هیئت یک زن روستایی شاد و سرحال ساخت که فرزندان و نوه‌های خود را در دلش جای می‌داد.
این عروسک خیلی زود در روسیه مورد تقلید قرار گرفت و محبوبیت یافت. سپس اسم ماتریونا که در روستاهای روسیه بسیار رایج است و شکل خودمانی آن ماتریوشکا است، بر او نهاده شد.
در سال ۱۹۰۰، عروسک‌های تو درتوی روسی در نمایشگاه جهانی پاریس با استقبال فراوان مواجه گردید.

"ماتریوشکا"، حتی بعد از انقلاب بلشویکی هم دوام آورد و کم‌کم در هیئت‌های تازه ظاهر شد: کارگر، شخصیت‌های تاریخی، و حتی "ضدانقلاب". در زمان استالین، دولت تولید زنجیره‌ای عروسک‌های تودر تو را به عهده گرفت و آنرا به مرحلۀ صنعتی رساند.

در دوران جماهیر سوسیالیستی، طرح دیگری از عروسک‌ها نمایندۀ ملیت‌های تشکیل‌دهندۀ شوروی شد و عروسک‌های روس، اوکراینی، قزاق و... در دل یکدیگر قرار گرفت.

در اوایل دهۀ شصت میلادی و به دنبال جهانی شدن شهرت "یوری گاگارین"، عروسک‌ها به شکل فضانورد درآمدند.

فروپاشی شوروی نه تنها به "ماتریوشکا" لطمه‌ای نزد که بازار او را گرم‌تر هم کرد. امروزه در مسکو عروسک‌های تو درتو به شکل کاریکاتورهایی از باراک اوباما، پوتین یا لنین فروش خوبی دارند.
با اینحال در میان همۀ عروسک‌های تو درتو، تنها چهره‌ای که برای مردم دنیا روسیۀ تاریخی را به یاد می‌آورد، همان زن روستایی قوی‌هیکل با گونه‌های سرخ و لبخند و روسری است.