"حصار"، شهر سه هزار ساله و بستر زبان اوستایی در تاجیکستان

"عسگر علی رجب اف" پیشینه فرهنگی حصار را ٥ هزار ساله میداند. او بر اساس کاوش های باستانشاسی میگوید که ساکنان این شهر، اقوام ایرانی بوده اند. گویش آنان، زبان فارسی کهن بوده است و آئین زرتشی، باور دینی اغلب آنان بوده است. او همچنین از نفوذ آئین بودایی در این منطقه سخن میگوید ، ولی تأکید می کند که دین زرتشتی، آئین اکثریت مردمان این دیار بوده است. رجب اف، از وجود آتشکده های بسیار معروف در حصار و اطراف این شهر سخن میگوید و به آتشکده معروف حصار اشاره می کند که پس از یورش اعراب، به مسجد مبدل شده است...

"سید احمد کلان دارف" حصار را یکی از مهم ترین بسترهای فرهنگی میداند که در آن زبان اوستایی، یعنی زبان فارسی کهن و سپس فارسی میانه جاری و ساری بوده است. او همچنین می گوید که زبان سغدی نیز در دوران میانه دراین شهر و منطقه نفوذ داشته است. کلان دارف آئین زرتشتی در این شهر و منطقه را دین اکثریت مردمان آن، پیش از تسلط اعراب میداند...

حصار در کجا واقع شده است

در فاصله تقریباً ٣٠ کیلومتری شمال غربی شهر "دوشنبه" پایتخت تاجیکستان بقایای شهر باستانی حصار را می یابیم. حصار در بستر دره حصار قرار دارد. کوه‌های «حصار» از طرف شمال، کوه‌های «قاضی ملک» در جنوب، و کوه‌های «باباتاغ» در جنوب غربی، دره حصار را احاطه کرده اند.

تاریخچه این محل از حضور ٤٠ هزار ساله مردم شهادت میدهد. وجود میراث فرهنگی و نشانه هایی که در قالب فرهنگ مردم حصاری تبلور یافته است، از تاریخ٣ هزار ساله آن حکایت دارد.

حصار از قدیمی ترین مناطق تاجیکستان است و مهم ترین اثر تاریخی آن «قلعه حصار» است. حصار در طول تاریخ خود نام‌های گوناگونی داشته که برخی از این اسامی عبارتند از «شومان»، «حصار شومان»، «حصار شادمان» و «حصار». اما امروزه از این شهر تاریخی تنها شهرکی کوچک بر جای مانده که شامل یک دژ مرکزی است که در کنار آن 2 مدرسه و یک رباط وجود دارد.

قلعه حصار در هفت کیلومتری جنوب شهرک کنونی حصار واقع شده که نماد فرهنگ باستانی حدود 3 هزار ساله مردم تاجیک و همزمان یکی از بناهای تاریخی آسیای مرکزی محسوب می‌شود.

در تپه باستانی حصار که دژ حصار بر روی آن قرار دارد، مجموعه‌ای از سفال وجود دارد و همچنین، نشانه‌هایی نیز از سکونت در آن به چشم می‌خورد که مربوط به دوره‌های مختلف پیش از اسلام واسلامی است.

در داخل قلعه، حوض و باغی جای دارد. پله‌های بزرگ و پیش ایوان‌ها که از خشت های قدیمی ساخته شده‌اند به قلعه شکوه خاصی می‌بخشند. ولی به مرور زمان این پله‌ها تخریب شده و از این قلعه تاکنون تنها دروازه‌های عظیم دارای پیشطاق باقی مانده است که هر کدام دارای دو مناره ستون دار می‌باشند.

درمجموعه قلعه حصار که در حدود ٨٦ هکتار مساحت دارد، مسجد، کاروان سرا و ۲ مدرسه قرار داشته است. رودخانه‌های «کافرنهان»، «قراتاغ» و «شیرکنت» در بخش پایینی این قلعه جاری می‌شوند.

قلعه حصار که گفته می‌شود بنای اصلی آن ۲٥٠٠ سال قبل ساخته شده، هم اکنون به موزه تبدیل شده است. دروازه‌های آن در قرن ١٧ ترمیم شده‌اند، همچنین کاروان سرای خشتی اطراف قلعه در سال ١٨٠٨ به دستورحاکم وقت حصار ساخته شده است و به عنوان مهمان خانه مورد استفاده قرار می‌گرفته است.