حسن روحانی چگونه به پیروزی رسید؟

بی شک دولت آمریکا و کشورهای اروپای غربی از شکل گرفتن این تحول سیاسی غیر منتظره در تهران استقبال میکنند. بروی کار آمدن یک دولت معتدل در ایران، روسیه و چین  را نیز با دلایل متفاوت خوشحال خواهد کرد. 
عربستان سعودی و ترکیه، دو همسایه بزرگ ایران، از بروی کار آمدن یک دولت معتدل در تهران به عنوان گامی مثبت در جهت کاهش تنشهای اخیر در مناسبات خود با ایران استقبال میکنند. تنها دولت بشار اسد در دمشق ممکن است تا حدودی نسبت به ادامه تعهدات ایران در حمایت از خود احساس نگرانی کند.

پیروزی غیر منتظره حسن روحانی در انتخابات روز جمعه، و فاصله چشم گیر آراء او با محمد قالیباف که در گمانه زنی های رسانه های داخل ایران، و یک مرکز گمانه زنی آمریکایی، جلوتر از سایر نامزدها دیده میشد، بی تردید صحنه سیاست داخلی را دگرگون خواهد کرد.

تعلل و تصمیم

در انتشار نتایج اولیه  قرائت آراء، وزارت کشور جمهوری اسلامی و ستاد انتخابات، در جهت عکس وعده های پیشین، مبنی بر داشتن سرعت عمل، تاخیر طولانی داشتند. برخلاف نتایج انتخابات سال 88 که در حدود ساعت 12 شب انتشار یافته بود، انتشار نتایج اولیه انتخابات 24 خرداد تا نزدیک ساعت 4 صبح روز شنبه به وقت تهران طول کشید. میزان آراء نامزدها، که ظاهرا دست در کاران نظام را نیز متعجب ساخته بود، حکایت از فاصله فراوان نفر اول (روحانی) با نفر دوم (قالیباف) و عقب ماندگی کامل جلیلی (گزینه گروه افراطی در حلقه اصولگرایان) از آن دو داشت.
فاصله زیاد قالیباف با روحانی تدریجا امید کشیده شدن انتخابات به دور دوم را از میان برداشت، اگر چه گروهی از اصول‌گرایان شاید هنوز امیدوار بودند که با کشیدن انتخابات به دور دوم و یک کاسه کردن سبد انتخاباتی خود، میتوانند مانع از پیروزی نهایی روحانی بشوند.

مشکل اصلی اجرای چنین طرحی و محروم ساختن روحانی از شانس انتخاب شدن در دور دوم، با توجه به فاصله چشمگیر او از تمامی نامزدهای اصولگرا، فراهم ساختن زمینه تجدید شورشهای خیابانی سال 88 بود. با توجه به عصیان‌زدگی افکار عمومی، استقبال از چنین خطری در توانایی نظام دیده نمیشد.

در میانه روز شنبه و در حالی که فاصله آراء روحانی به خط میانه 50 در صد نزدیک میشد، طبیعتاً خطر کشیده شدن انتخابات به دور دوم رو به افزایش نهاده بود. حوالی نیمروز و در حالی که آراء خوانده شده از مرز 12 میلیون گذشته بود و آراء روحانی تنها 3 دهم درصد بالاتر از  خط 50 در صد نشان داده میشد، یک تصمیم تازه اداری، راه پیروزی نهایی روحانی در دور اول را هموار ساخت.
تا آن لحظه بیش از 600 هزار رای به دلایل گوناگون باطل اعلام شده بود. بنا بر تصمیم ستاد انتخاباتی و کمیسیون نظارت، آراء باطله به نسبت، بحساب نامزدها منظور و درصد آراء هریک به این نسبت محاسبه شد.
با اعلام این تصمیم که به روشنی به نفع روحانی و زیان طرح کشیده شدن انتخابات به دور دوم بود، نسبت آراء روحانی با یک جهش یک و نیم در صدی به مرز 52 در صد رسید و عملا از خطر قرار گرفتن زیر خط پنجاه در صد نجات یافت.

تصمیم عملگرایانه

بی شک کشیده شدن انتخابات به دور دوم نمیتوانست نتیجه ای بهتر از دور اول انتخابات برای اصولگرایان افراطی ببار آورد. از این لحاظ پایان دادن به انتخابات در دور اول و اعلام پیروزی ملی، عمل گرایانه ترین اقدامی بود که حاکمیت میتوانست به آن تن دهد.
پشتیبانی مردم از نامزد معتدل و مورد پشتیبانی اصلاح طلبان که وعده حفظ دستاوردهای اتمی از راه تعامل با جامعه جهانی را میداد و فریاد میکرد که قدرت از دست رفته ریال را باز میگرداند، و همچنین نظارت بر شمارش آراء، راه روحانی را برای رسیدن به پیروزی شگفت انگیز او هموار ساخت.

با این انتخاب که همزمان چشم های رهبر جمهوری اسلامی را به گریه و لبان او را به خنده ای ناخواسته کشیده، مردم و بازار مخالفت خود را با برنامه های توسعه اتمی جمهوری اسلامی به نمایش گذاشتند.
در یک تجدید خاطره از پیروزی محمد خاتمی در مقابله با ناطق نوری که در سال 73 نامزد برگزیده نظام تلقی میشد، بار دیگر آراء اعتراضی مردم علیه مجموعه نامزدهای اصولگرایان کارساز شد و حسن روحانی را که چندان اصلاح طلب هم نیست به پیروزی رساند. از این لحاظ رهبر جمهوری اسلامی چندان راضی نیست.

اصولگرایان افراطی نظام قصد داشتند با یک دست کردن شاخه های قدرت برنامه‌های خود را در زمینه اجرای طرح‌های اتمی و حضور در جنگ داخلی سوریه و تشدید تنش در خلیج فارس و مقابله با ترکیه و عربستان عملی کنند و در ظاهر دیده میشد که رهبر جمهوری اسلامی نیز با این عوامل همراه شده است. معرفی حسن روحانی به عنوان برنده انتخابات، اجرای طرح یک دست کردن شاخه های قدرت را مانع شد.

مفهوم متفاوت شکست این طرح، محدود شدن دامنه نفوذ سپاه در تصمیم گیری های کلان کشور، بازتر شدن جو امنیتی در جامعه و مقابله تدریجی با رخنه عوامل سپاه و نیروهای وابسته به آنها در ساختارهای دولتی، مجلس، فرمانداری‌ها و سفارتخانه‌های ایران در کشورهای خارجی است. علی خامنه ای از این بابت میتواند خود را خندان ببیند.

با توجه به خانه تکانی دولتی در هشت سال گذشته و کوتاه کردن دست اصلاح طلبان از مراکز تصمیم گیری، باید انتظار داشت که دولت آینده میانه روها و اصلاح طلبان، تمامی عوامل دولتی کنونی را تغییر داده و در یک یورش متقابل عوامل وابسته بخود را بروی کار آورند. بی شک ایران طی ماههای آینده شاهد تحولات خبر سازی خواهد بود.