تعامل ایران با بوئینگ، راه بازگشت ایران به اقتصاد جهانی را هموار می‌کند

ریشه های اکثریت این موانع را باید در تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه ایران جستجو کرد؛ تحریم‌هایی که از فردای روز اشغال سفارت آمریکا در تهران آغاز شد و به تدریج چهارچوب‌های قانونی و بسیار گسترده‌ای به خود گرفت. هرچند عدم رعایت موازین حقوق بشر درجمهوری اسلامی موجب محکومیت های بسیاری در آمریکا علیه ایران شده است، اما تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه ایران عمدتاً به لحاظ نقش ایران در حمایت و پشتیبانی از تروریسم و مداخله‌های منطقه‌ای این کشور بوده است.

مرزهای ناشفاف بین تحریم‌های هسته‌ای و غیرهسته‌ای

تعیین یک مرز روشن و شفاف بین تحریم‌های هسته ای که با اجرایی شدن برجام برداشته شده‌اند و تحریم‌های یکجانبه غیرهسته‌ای آمریکا علیه ایران، در عمل بسیار مشکل و پپیچیده است. این موضوع نه تنها خود آمریکایی‌ها را گیج کرده، بلکه دیگر کشورهای غربی را نیز دچار مشکل کرده است.

در حالی که شخص باراک اوباما و دولت وی به رغم مخالفت‌های شدید جمهوری‌خواهان آمریکا که در کنگره این کشور اکثریت دارند، تلاش می کند تا از توافق اتمی با ایران دفاع نماید و در ماه‌های آخرین ریاست جمهوری‌اش
دوام این توافق را تضمین نماید، هر آئینه مشکلات و معضلات جدیدی بروز می کند که میتواند برجام را نافرجام کند.

تناقض‌های بر سر راه بازگشت ایران به اقتصاد جهانی

موضوع خرید هواپیماهای مسافربری "ایرباس" و "بوئینگ" و مشکلاتی که بر سر راه تعامل ایران با دو شرکت بزرگ سازنده هواپیمای جهان، یکی اروپایی و دیگری آمریکایی بروز کرده است، نمونه ای از یک سلسله مشکلات و تناقض‌هایی است که بر سر راه بازگشت ایران به اقتصاد جهانی بروز کرده و در عمل برجام را نافرجام کرده است.همانطور که پیش تر اشاره شد، ریشه‌های این مشکل را باید در رویکرد دوگانه سیاسی آمریکا جستجو کرد.

جمهوری‌خواهان مجلس نمایندگان کنگره آمریکا، در توجیه تصمیم خود مبنی بر رأی دادن به منع فروش بوئینگ به ایران میگویند که ایران بزرگ ترین کشور حامی تروریسم درجهان است و از هواپیماهای بوئینگ کاربرد نظامی خواهد کرد.

"پیتر روسکام"، نماینده ایالت "ایلینوی" در مجلس نمایندگان آمریکا که تهیه کننده این طرح بود، مدعی شد که ٣ مدل هواپیمای تجاری که ایران قرار است از بوئینگ خریداری کند، می‌تواند برای کاربردهای نظامی مورد استفاد قرار گیرد. وی همچنین گفت که تهران بزرگترین کشور حامی تروریسم در جهان است.

یادآور میشویم که تدابیر جدید مجلس نمایندگان آمریکا به منظور ممانعت از فروش هواپیماهای مسافربری بوئینگ به ایران، پنج شنبه گذشته در چهارچوب دو متمم که به لایحه بودجه خدمات مالی این کشور پیوست شده بود، تصویب شد. در صورتی که این طرح راه قانونی خود را طی کند و مبدل به قانون شود، میتواند مانع از دادنِ مجوز وزارت خزانه‌داری آمریکا به بوئینگ برای فروش هواپیماهای مسافربری، قطعات و خدمات به ایران، همچین مشارکت تمامی نهادهای مالی آمریکایی برای تعامل بوئینگ با ایران شود.

رئیس جمهوری آمریکا طرح‌های مصوب کنگره درباره منع فروش بوئینگ به ایران را وتو خواهد کرد

اما نباید فراموش کرد که طرح مصوب مجلس نمایندگان آمریکا درباره منع فروش هواپیماهای بوئینگ به ایران هنوز راه درازی در پیش دارد تا مبدل به قانون شود.
این طرح باید به مجلس سنای آمریکا برود. با توجه به اینکه کاخ سفید پیش تر اعلام کرده است که رئیس جمهوری آمریکا هرگونه مصوبه ای را که مخالف برجام باشد، وتو خواهد کرد و با ملاحظه ترکیب سناتورهای جمهوری‌خواه و دمکرات در سنای آمریکا، این اصلاحات شانس چندانی برای تصویب شدن و مبدل به قانون شدن ندارند. برای اینکه این اصلاحات مورد وتوی احتمالی رئیس جمهوری آمریکا قرار نگیرد، باید حداقل 60 رأی مثبت در سنای آمریکا داشته باشد.
با توجه به اینکه جمهوری‌خواه در مجلس سنا 54 سناتور دارند، برای رسیدن به حداقل 60 رأی مثبت باید تعدادی از دمکرات‌ها با جمهوری‌خواهان همراه شوند که این موضوع بسیار بعید می‌باشد.

در همین حال، قانون اساسی آمریکا اختیارات بسیار وسیعی برای رئیس جمهوری آمریکا در نظر گرفته است. در این شرایط باراک اوباما میتواند بخشنامه و یا فرامین دولتی که با قوانین این کشور منافات ندارند را صادر کند. این بخشنامه‌ها و فرامین میتوانند درباره حمایت از برجام باشند. برای وِتو و خنثی کردن تصمیم رئیس جمهوری آمریکا، اکثریت دو سوم سنا (67 سناتور روی 100 سناتور مجلس سنا) ضرورت دارد.

تداوم رویارویی کنگره و رئیس جمهوری آمریکا در باره توافق هسته‌ای

این نخستین بار نیست که کنگره آمریکا باراک اوباما رئیس جمهوری این کشور را تحت فشار قرار میدهد. پس از آنکه تهران و گروه ١+۵ در ١٤ ژوئیه سال ٢٠۱۵ در وین بر سر برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) درباره برنامه اتمی ایران به توافق دست یافتند، کنگره آمریکا (مجلس نمایندگان و مجلس سنا)، که اکثریت کرسی‌های آن در اختیار جمهوری‌خواهان است، از هیچ تلاشی در زمینه سنگ‌اندازی در روند اجرای آن فروگذار نکردند.

همانگونه که پیش‌تر نتوانستند مانع اجرای برجام شوند، این بار نیز کنگره شانس چندانی برای ممانعت از فروش احتمالی بوئینگ به "ایران ایر" ندارد. اما تمامی این مانورهای سیاسی میتواند فرآیند تعامل ایران با بوئینگ را به تأخیر بیاندازد و در صورت وقوع یک اشتباه سیاسی از سوی ایران راه را برای رئیس جمهوری آمریکا دشوار کند.

فروش بوئینگ به ایران ایر در چهارچوب برجام است

فروش هواپیماهای مسافربری بوئینگ به ایران برای مصارف غیر نظامی و به شرکت‌های ایرانی که در لیست شرکت‌های تحریم شده از سوی آمریکا نیست، در چهارچوب تعهداتی قرار میگیرد که آمریکا در توافق اتمی با ایران پذیرفته است. دولت آمریکا در صورتی میتواند مجوز فروش هواپیماهای بوئینگ به ایران را باطل کند که ایران از این هواپیماها برای مصارف نظامی استفاده کند. در همین حال شرکت "ایران ایر" به رغم برخی دیگر شرکت‌های مسافربری هوایی ایران مانند "ماهان"، در لیست تحریم‌های آمریکا قرار ندارد؛ لذا فروش هواپیماهای بوئینگ به "ایران ایر" در چهارچوب تعامل‌های مجاز قرار می‌گیرد و آمریکا نباید در این زمینه سنگ‌اندازی کند.

"بوئینگ" لابی پرقدرتی که می‌تواند اهداف تجاری خود درباره ایران را پیش ببرد

از سوی دیگر، شرکت "بوئینگ"، یکی از شرکت های بسیار قدرتمند آمریکا میباشد که شرکای بانکی و مالی اختصاصی خود را دارد و برای رسیدن به اهداف تجاری خود میتواند از ابزارهای بسیار مؤثر برای فشار بر دولت و دیپلماسی آمریکا بهره بگیرد. به بیان ساده، بوئینگ لابی بسیار پرقدرتی در آمریکا محسوب میشود. تدارکات گسترده این شرکت در واشنگتن برای تعامل با ایران این واقعیت را نشان میدهد.

منافع دوگانه تعامل ایران با بوئینگ

تعامل با بوئینگ برای ایران منافع دوگانه ای دربر دارد: نخست اینکه ایران ده‌ها هواپیمای مسافربری نو را به دست میآورد؛ دوم اینکه خرید این هواپیماها مستقیماً یا غیر مستقیم (تبدیل یورو به دلار) با دلار صورت میگیرد.

دولت آمریکا اخیراً اعلام کرده است که برای تعامل "ایران ایر" با "بوئینگ"، به بانک‌ها اجازه خواهد داد که برای اجرای پروژه خرید، وام و منابع مالی را با دلار تأمین کنند. این موضوع میتواند بزرگ ترین امتیازی باشد که دولت آمریکا پس از برجام به ایران میدهد، کشوری که هنوز تحت تحریم های دلاری آمریکا قرار دارد. این موضوع همچنین امتیاز فوق‌العاده را برای ایران به وجود خواهد آورد و در نتیجه تعاملات آینده ایران با کشورهای غربی را شدت و گسترش می بخشد و موانع کنونی بر سر راه ایران در جهت تعامل با شرکت‌ها و بانک‌های بزرگ اروپایی بر خواهد داشت.
بدین ترتیب، ایران میتواند هواپیماهای مسافربری نو را بدست بیاورد. مبالغ مورد نیاز را از بانک‌های غربی وام بگیرد. وجه خرید هواپیماها را بعداً پرداخت کند و در همان حال از دلار برای دیگر تعاملات خود با کشورهای غربی و جهان استفاده کند.

خرید قطعی ایران از بوئینگ، موانع موجود در راه تعامل ایران با بانک‌ها و شرکت‌های اروپایی را برمیدارد

در صورتی که خرید "ایران ایر" از شرکت "بوئینگ" آمریکا، با شرایطی که اشاره شد تحقق پیدا کند، موانع پیش رو برای تعامل ایران با شرکت‌ها و بانک‌های اروپایی برداشته خواهد شد و راه برای بازگشت ایران به اقتصاد جهانی هموار خواهد شد. در صورتی که معامله بین ایران و بوئینگ نهایی شود، خرید هواپیماهای "ایرباس" نیز برای ایران به سهولت میسر خواهد شد.

معامله "ایران ایر" و "بوئینگ" میتواند نقطه عطف و محکی برای بازگشت واقعی ایران به اقتصاد جهانی و تضمینی در جهت تداوم برجام باشد. در صورتی که این معامله به شکست بیانجامد، راه تعامل ایران با "ایرباس" و همچنین با شرکت‌ها و بانک‌های اروپایی بسته خواهد شد. در چنین شرایطی، چالش‌های بزرگی میتواند تداوم برجام را تهدید کند.