نگاهی به عمده ترین چالش های پیش روی جمهوری اسلامی در سال 1391

نوشته : دلبر توکلی

عقربه های ساعت بی وقفه به پیش می روند و ایرانیان در سراسر جهان، ورود به سال 1391 را به انتظار نشسته اند. سالی که آبستن حوادث سرنوشت سازی، نه تنها برای ایرانیان بلکه برای همه مردم خاورمیانه است. سالی که برخی از تحلیل گران سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی معتقدند نظام جمهوری اسلامی با چالش های بسیاری در همه این حوزه ها روبرو خواهد بود.

"

مراد ویسی" تحلیل گر مسائل سیاسی و روزنامه نگار مقیم جمهوری چک، مشروعیت و مقبولیت نظام از سوی نخبه ها و مردم را مهم ترین چالش های حوزه سیاسی دانسته که نظام جمهوری اسلامی درسال جدید با آن روبرو خواهد بود.
این تحلیل گر سیاسی با اشاره به این که بیشترمردم ایران از حکومت ناراضی هستند گفت: « پس ازنا آرامی ها و سرکوب های بعد از انتخابات ریاست جمهوری سال 1388 بخش قابل ملاحظه ای از مردم ایران از حکومت و نحوه حکومت داری، ناراضی هستند. تظاهرات میلیونی سکوت، در خیابان های تهران و همین طور اعتراضات خیابانی مصداق این امر است.»

این روزنامه نگار در ادامه گفت: « در سطح نخبگان نیز، بخش عمده ای ازنخبگان جمهوری اسلامی، منتقد و مخالف وضع موجود هستند. رئیس مجمع تشخیص مصلحت ورئیس سابق مجلس خبرگان، یعنی آقای رفسنجانی، میرحسین موسوی نخست وزیر سابق، مهدی کروی رئیس سابق مجلس، نایب رئیس های سابق مجلس و روسای کمیسیون های مجلس و بسیاری از وزاری سابق، یا خانه نشین هستند و یا در زندان و بازداشت بسر می برند.»

او همچنین نا کار آمدی در مدیریت کشور را از دیگر چالش های پیش روی نظام جمهوری اسلامی در سال 1391 دانسته و گفت: « حس مردم این است که نظام در مدیریت زندگی روزمره آنان وهمچنین در مدیریت کشور (چیزی که به کشور داری معروف است) نا کار آمد است. این چالش نا کارآمدی زمانی که به چالش کاهش مقبولیت و مشروعیت و نا کارآمدی بخش عمده ای از نخبگان اضافه می شود سبب کاهش رضایت عمومی مردم و بقیه اقشار از حکومت می شود.»

مراد ویسی در ادامه گفت: « نتیجه چنین وضعیتی افزایش شکاف بین مردم و حکومت است و هنگامی که حکومت با چالش های متعدد و آسیب پذیری داخلی و تهدیدات خارجی مواجه می شود امکان حمایت یا حمایت فعالانه مردم ازحکومت کاهش پیدا می کند.»

این تحلیل گر سیاسی گفت:امروزه بعضی ها معتقدند تهدید خارجی به مهم ترین تهدید علیه نظام تبدیل شده است. یعنی در حالتی که قدرت های موثرجامعه بین المللی در منطقه مانند آمریکا، اروپا، اسرائیل، عربستان، روسیه و برخی دیگراز کشورها علیه ایران تهدید و تحریم می کنند و یا این که نمی توانند از ایران حمایت کنند و می بینیم که
نظام جمهوری اسلامی درداخل کشور هم در مورد حمایت مردمی و نخبگان با مشکل جدی روبرو شده است و این در حالی است که بیش از هر زمان دیگری از بالا بودن حمله نظامی خارجی به ایران صحبت می شود.»

او درادامه گفت:« در واقع در مجموع می توان گفت، چالش های سیاسی که جمهوری اسلامی با آن روبرو است تجمیع و ترکیبی از چالش های مختلف داخلی و خارجی و چالش هایی در سطح مردم و نخبگان است. تمام این ها هم در حالی اتفاق افتاده که حتا حاکمیت در درون خود نیز هم بستگی اتحاد نشان نمی دهد و جدا از نارضایتی نخبه هایی مانند هاشمی، موسوی، کروبی و بسیاری ازفعالان حزبی، حقوق بشری، دانشگاهی، زنان وغیره، حاکمیت در بالاترین سطوح خود یعنی بین محمود احمدی نژاد و آقای خامنه ای دچارچالش است و حتا انتظارمی رود این چالش در یک سال و نیمی که از دوره ریاست جمهوی احمدی نژاد باقی مانده است تشدید بشود .»

تابستان سخت، همراه با موج جدید گرانی در راه است

"

جمشید اسدی" استاد دانشگاه در فرانسه و کارشناس مسائل نفتی و سیاسی، معتقد است که در تابستان سال جدید، گرانی در ایران، روز بروز شدت می گیرد.
او اعمال تحریم های جدید علیه ایران ایران را مهم ترین عامل موج جدید گرانی در ایران دانسته و گفت:« مسئله تحریم ها و زیانی که از این بابت به اقتصاد ایران به ویژه به ستوان فقرات اقتصاد ایران یعنی صنعت نفت وارد می شود پیامدهای ناگوارتر و سیاه تری بر سال پیش رو خواهد داشت.»

این اقتصاد دان درادامه گفت:« پیش از این که تحریم ها متوجه بانک مرکزی به علت فضای تیره و تاری که برای کسب وکار در ایران بوجود آمده بود، سرمایه گذاری های عمده در صنایع نفت و گاز صورت نمی گرفت. از یک سو میدان های جدید به کار نمی افتاد و از سوی دیگر چاه ها و میدان های قدیمی نفتی باز سازی نمی شد و تولید رو به کاهش رفت.»

جمشید اسدی با اشاره به این که موج جدیدی از گرانی در راه است، گفت:« با توجه به تحریم ها و در صورتی که تا شش ماه دیگر اگر مسئله پرونده هسته ای حل نشود و به طور مستقیم نفت و گازنیز مورد تحریم قرار بگیرند، وضعیت اقتصادی به مراتب دشوارتر از گذشته خواهد بود و تورّم اقتصادی در سال 1391 بیشتر از سال گذشته خواهد بود.»

او در ادامه گفت:«اگر هم در این شرایط ایران بتواند نفت خود را بفروشد به علت تنش افروزی های آقای احمدی نژاد بوجود آمد، ایران صاحب و اختیاردار درآمد نفت خود نیست .چرا که این تحریم ها، بویژه در زمینه مالی و بانکی، بر سر داد وستد های خارجی ایران است.»

این اقتصاد دان همچنین با تاکید بر این که یکی از مشکلات اقتصادی پیش روی نظام جمهوری اسلامی در سال جدید چگونگی دریافت درآمد حاصل از فروش از نفت است ،گفت:« هیچ یک از خریداران نفت ایران نمی توانند پول آن را به ایران بدهند و بسیاری از خریداران هم از این مسئله استفاده می کنند و می گویند اگر پول شما را بدهیم با هزارو یک تحریم مواجه می شویم.البته راست می گویند. اما فکر می کنم در عین حال از این مسئله به نفع کشورشان نیزبهره برداری می کنند. به این ترتیب که یا می خواهند به پول ملی خود پول نفت را به ایران بدهند( که شاید برای آنها بازده اقتصادی خوبی نداشته باشد) یا این که مانند چینی ها و هندی ها می گویند، ما برای شما عتبار بازمی کنیم و به اندازه ای که می خواهید می توانید از کالاهای ما خریداری کنید .»

جمشید اسدی با اشاره به این که ایران به اجبار باید در ازای فروش نفت از کشورهای خریدار کالا ببرد گفت:« در شرایطی که تقاضا برای نفت بالاست، ایران نفت خود را می فروشد اما اختیار پول آن را ندارد.چین می گوید هر چقدر کالا خواستید ببرید اما این کالا باید با قیمت و کیفیتی باشد که چینی ها تعیین می کنند و پول نفت ایران کماکان به عنوان اعتبار در نزد آنان باقی می ماند.»

به اعتقاد این استاد دانشگاه ، ایران حتا اگر کیفیت و قیمت پیشنهادی چینی ها را بپذیرد باز هم برای تهیه کالاهای سنگین مورد نیاز راه اندازی چرخ تولید صنایع سنگین با مشکل روبروست چرا که اگر ایران چنین کالاهایی را با نفت معاوضه کند به دلیل تحریم های موجود بلافاصله مورد اعتراض جامعه بین الملل قرار می گیرید.»

این اقتصاد دان در پایان سخنان خود گفت: «با کمال تاسف و دلی پر از درد باید بگویم به احتمال زیاد از تابستان تحریم ها به طور مستقیم متوجه نفت و گاز می شود و باید برای هم میهنان عزیز بگویم که تابستان بسیار سختی در پیش خواهد بود .»

دانشگاهی فقیرتر از نظرعلمی و فرهنگی درسال جدید خواهیم داشت

"

سعید پیوندی" جامعه شناس و استاد دانشگاه نانسی فرانسه، تغییر نظام آموزشی را یکی از مهم ترین چالش های فرهنگی پیش روی جمهوری اسلامی در سال جدید دانسته و گفت:« تغییر نظام آموزشی یکی از مهم ترین چالش هایی است که پیش روی جامعه ایران و مسئولین دولتی قرار دارد چرا که در چارچوب طرح تحول اساسی، نظام آموزشی قرار است به نظام شش سال ابتدایی، سه سال دوره اول دبیرستان و سه سال دوره دوم بازگردد یعنی سیستمی که الان وجود دارد را کنار می گذارند و این یک تغییر بسیار مهم است.»

این جامعه شناس اشاره دارد به این که در حال حاضر امکانات آموزشی در ایران با نیاز های اموزشی همخوانی ندارد و تبدیل دوره ابتدایی از پنج به شش سال مستلزم این است که امکانات بیشتری در مدارس ابتدای وجود داشته باشد.
سعید پیوندی در ادامه گفت:« مدارس ایران در حال حاضر با کمبود ها واشکالات فراوانی مواجه هستند. یعنی درعمل 20 درصد به فعالیت این مدارس اضافه خواهد شد بدون اینکه امکاناتی دراختیار آنان قراربگیرد. از طرفی هر تغییری در نظام آموزشی و هر پروژه جدید آموزشی نیازمند آن است که معلمان و بقیه کارکنان نظام آموزشی به اندازه کافی توجیه شده وآموزش دیده باشند تا برای این تغییر آماده باشند اما بر اساس اخبار و اطلاعات موجود چنین جنب و جوشی در آموزش و پرورش کشور دیده نمی شود. البته مسئولان تمایل زیادی نشان می دهند که هرچه زودتر این طرح را به اجرا بگذارند.»

این استاد دانشگاه با اشاره به این که مسئولان ایرانی با تحلیل جنبش اعتراضی موسوم به جنبش سبز، نقش رشته علوم انسانی در دانشگاه را موثر در بوجود آمدن این اعتراضات دانستند گفت:«تغییر رشته علوم انسانی و تعویض کتاب ها چیزی است که در چند سال اخیر بارها تکرار شده است و در زمان انقلاب فرهنگی هم تلاش وسیعی در این خصوص انجام گرفت اما از سال 1388 یعنی بعد از جنبش اعتراضی (جنبش سبز) مسئولین این طورتحلیل کردند که گویا علوم انسانی در بوجود آوردن این نارضایتی دربین جوانان نقش دارند و تمام تلاش آنان این است که رشته علوم انسانی که به زعم آنها وابسته به غرب است و یا به اندازه کافی اسلامی نیست را تغییر بدهند.»

او در ادامه گفت:« به هرحال برای چنین تغییری ابتدا باید علومی داشته باشند که بخواهند جایگزین علوم موجود کنند اما به دلیل اینکه در حال حاضرکارتحقیقی دیگری جز آنچه در دانشگاه موجود است صورت نمی گیرد و چیز دیگری به طور واقعی موجود نیست.»

این جامعه شناس با اعتقاد بر این که اطلاعات علمی موجود درحوزه های علمیه و یا در سنت اسلامی و تولیدات و فرهنگ اسلامی وجود دارد چیزهایی نیست که بدرد دانشجویان در رشته علوم انسانی بخورد گفت:« برای تغییر در رشته علوم انسانی با گفتمانی روبرو هستیم که خالی از محتوا است. حرف زیاد گفته می شود اما کارعملی بسیار کمتر است بنا بر این در بهترین حالت، اسلامی کردن است که امسال قرار است تشدید شود و ادامه پیدا کند این عبارت خواهد بود از سانسور بیشتر دانشگاه ها و تهی کردن دانشگاه ها از برخی مواد درسی اخراج و محدود کردن برخی از استاد ها و محدود تر کردن حوزه علم و دانش و پژوهش و پرسشگری در دانشگاه ها یعنی جز این نتیجه ای نخواهد داشت.»

این جامعه شناس با تاکید بر این که دانشگاه ها در سال جدید با فقر فرهنگی بیشتر روبرو می شوند گفت:« با دانشگاهی فقیر تر از نظر علمی و فرهنگی روبرو خواهیم بود و مورد دیگر تغییرات در دانشگاه آزاد است.البته دانشگاه آزاد تا حدودی در چند سال گذشته از فشارهای دولتی برکنار بود اما می توان گفت، تغییراتی که برادران "دانشجو" با نظر مثبت مسئولان عالی رتبه در دانشگاه آزاد ایجاد کردند در عمل دانشگاه آزاد را به سوی نگاه و برداشت ضد فرهنگی و ضد علوم انسانی که الان حاکم بر وزارت اموزش عالی و دولت ایران است، سوق می دهد.»

در سال جدید زندگی 60 تا 70 درصد مردم به زیر خط فقر می رود

"

مجید محمدی" جامعه شناس و پژوهشگر مسائل اجتماعی مقیم امریکا، معتقد است نه تنها جمهوری اسلامی بلکه جامعه ایران درچهار مقوله فقر، فساد، نقض حاکمیت قانون و انحطاط اخلاقی در سال اینده با چالش های بسیاری مواجه خواهد شد.

این جامعه شناس در این خصوص گفت:« این چهار مقوله که از آن نام بردم کاملا بهم پیوسته هستند و تاثیر متقابل بر یکدیگر دارند. در مقوله فقر، با توجه به تورمی که در سال گذشته در پی اجرای قانون هدفمند شدن یارانه ها بوجود آمد به بیان خود دولت، تورم حدود 27 درصد و به بیان برخی از کارشناسان به حدود 35 درصد می رسد این بدان معنی است که جمعیت بیشتری در ایران زیر خط فقر قرارخواهند گرفت. در سال 1386 بنا به آمارهایی که خود دولت جمهوری اسلامی اعلام کرده 12 میلیون زیر خط فقر بودند و دو میلیون نفر زیر خط فقر خشن، یعنی حتا از ابتدایی ترین امکانات زندگی هم بر خوردار نبودند این رقم در سال 1387 به حدود 14 میلیون رسیده در سال 1390 گفته شد که خط فقر برای یک خانواده چهار نفره در جوامع شهری، باید درآمدی حدود دو میلیون تومان به بالا داشته باشند تا زیر خط فقرقرار نگیرند و در جوامع روستایی حدود 800 هزار تا یک میلیون تومان، به این ترتیب با توجه به حداقل دستمزدهایی که دولت تعیین کرده تخمین می زنم که در سال آینده چیزی حدود 60 تا 70 درصد از جامعه ایران را زیر خط فقر قررا بگیرند.»

مجید محمدی با اشاره به فسادهای ناشی از اختلاس های میلیاردی در بدنه دولت در سال 1390 گفت:« مقوله بعدی فساد است که دولت جمهوری اسلامی و جامعه ایران با آن سردرگریبان خواهند بود. بخشی از این فسادها در بدنه دولت در جریان است که بیشتر آنها را در اختلاس ها می بینیم. اختلاس های چند هزار میلیاردی که یک موردش اختلاس بانکی 3 هزار میلیاردی بود. مورد دیگر اختلاس در سازمان تامین اجتماعی بود که چندان رسانه ای نشد. البته اختلاس های کوچکتری هم مرتب در بانک ها بوقوع پیوسته است اما هیچ دستگاه نظارتی از سوی قوه قضائیه و مجلس وجود ندارد که قدرت برابری با دولت را در شرایط امروز داشته باشد. به این ترتیب این فسادهای مالی در سال آینده همچنان ادامه پیدا خواهد کرد.»

این جامعه شناس با اشاره به این که این اختلاس ها در سطح جامعه نیز رو به افزایش است گفت:«در یک سال گذشته ما شاهد کاهش سرمایه اجتماعی در ایران بودیم . این را بخوبی می توان در جریان چک های برگشتی مشاهده کرد. چک های برگشتی از حدود سال 1384 حدود یک و نیم میلیون بوداست و در سال جاری به حدود 6 میلیون رسیده به هممین دلیل هم چک های صادره از حدود سال 1385 که 80 میلیون بوده به حدود 38 میلیون در سال جاری کاهش پیدا کرده است این امر موجب می شود که درنظام روابط مالی اختلال ایجاد شود به نظر من این روند در سال جدید نیز ادامه پیدا خواهد کرد.»

مجید محمدی معتقد است در مقوله حاکمیت قانون، دولت و مردم هیچ یک توجیه چندانی برای احترام به اجرای قانون ندارند.او با اشاره به ماجرای پرسش از رئیس جمهوردر مجلس گفت: « یکی از مسائل مهم در پایان سال نقض مرتب قانون یا نادیده گرفتن قانون توسط دولت از سوی مجلس بود که درمردم هم می توان این امر را تا حدودی مشاهده کرد. هنگامی که دولت چنین می کند شهروندان هم توجه چندانی به قانون نخواهند داشت .»

این استاد دانشگاه در ادامه گفت:« آمارهایی که دستگاه قضایی ارائه می کند کاملا شاهد بی توجهی به قانون است. تنها درآذرماه سال 1390 در تهرن 750 هزار تخلف رانندگی صورت گرفت. باز درهمین ماه بنا به گزارش های نیروی انتظامی، هفت و نیم میلیون تماس با پلیس صورت گرفته است که از این بین حدود2.7 درصد منجربه دخالت مستقیم پلیس شده است واین امر حکایت از آن دارد که جامعه ایران چندان توجهی به رعایت قانون ندارد.»

انحطاط اخلاقی جامعه و به خصوص عدم توجه به حقوق زنان چهارمین مقوله ای است که این جامعه شناس به آناشاره داشت و گفت: « آماری که در پایان سال در مورد ازدواج دختران زیر 15 سال منتشر شد هشدار دهنده است. در سال 1385 حدود 33 هزاردختر زیر 15 سال شوهر داده شدند اما این رقم همچنان رو به افزایش بوده و در سال جاری به حدود 43 هزار مورد رسید این امر نشان می دهد که آمار ازدواج دختران زیر 15 سال در خلال چند سال گذشته 45 درصد افزایش داشته است و احتمال می دهم که این آمار بازهم افزایش پیدا کند چرا که از دختران به خصوص در سنین پائین برخی خانواده ها به عنوان یک نوع پشتوانه مالی استفاده می کنندوآنها را به خانه شوهر راهی می کنند تا بتوانند از قبال دخترشان منابع مالی برای خود کسب کنند. این ارقام کاملا هشدار دهنده است. بخصوص در جامعه مرد سالارکه زنان آسیب پذیرترند و آن هم در زمانی که فقرو بیکاری افزایش پیدا کرده است و تمام این موارد ذکر حکایت از آن دارد که در سال آینده جامعه و دولت ایران هر دو با مشکلات اجتماعی متنوعی روبرو خواهند شد.»