مشکلات سطحی و عمیق آموزش و پرورش در افغانستان

آخرین مورد، قتل یکی از معلمین در پروان بود، که همزمان، این خبر هم پخش شد که از آغاز سال جاری تا کنون، ده ها تن از معلمان، کشته شده اند. مشکلات معارف بصورت عموم، و مسئلۀ امنیت، بالاخص، موضوع گفتگوی امروز ماست، با آقای مسعود قانع، نویسنده و شاعر.

آقای قانع میگوید که مشکلات امنیتی وجود دارد ولی از این مشکلات معمولاً سوء استفاده میشود. دولت ها، برای توجیه اینکه مشکلات معارف حل نمیشود، امنیت را مطرح میکنند. مشکل عمده خود نظام معارف است. آقای قانع میگوید که در غرب هم، یک زمانی، سیستم آموزشی «اوتوریتیت» یا اختناقی بود. لباس همه یکسان بود، صبح با حرکات نظامی آغاز به درس میکردند، و برای تنبیه کودکان، تا دهۀ پنجاه در اروپا هم، از چوب استفاده میشد.

از سالهای شصت به بعد در اروپا تنبیه جسمی منتفی شد و جای نظام اختناقی را یک نظام عاقلانه گرفت. اطفال توانستند با بازی، مطالب را بیاموزند و نوجوانان حق دارند در صورت مخالفت روی مسایلی که تدریس میشود، با معلم بحث کنند. در کشورهای ما، به گفتۀ آقای قانع هیچگاه این مسایل تغیر نکرده است و در زمان شاهی هم اینچنین بود و تا حالا این مشکلات ادامه دارد.

در مورد روش تدریس، از آقای مسعود قانع در مورد پیشرفت در غرب و جابجا مانی در افغانستان میپرسم، و اینکه امروز در غرب آزادی عقیده و درک آزاد از مسایل تدریس میشود، در حالیکه در افغانستان، روش سنتی وجود دارد. او میگوید که بعد از تحولی که در تصف قرن گذشته رخ داد، شاگردان حق ابراز مخالفت را دارند و در مسایلی چون تاریخ، میتوانند نظر خود را بیان کنند و معلمین هم به آنان اجازه میدهند که بر اساس استدلال خود، صاحب نظر شوند. ولی در افغانستان مسایلی را پدران یا اجداد ما میدانستند، ما هم باید می اموختیم، بدون نقد و بدون تردید.

در مکاتب افغانستان سانسور وجود دارد، زیرا مسئولین میخواهند قناعت معتقدین را جلب کنند. به همین دلیل، نه تنها دروس دینی، بلکه دروس علمی هم به شیوۀ علمی تدریس نمیشود. همانطوریکه در مسئلۀ آزادی و امنیت، در افغانستان یک مقدار آزادی را رها کرده اند، تا امنیت به دست بیاورند، به همان شکل در معارف هم، یک مقدار از محتوای لازم درسی را رها میکنند تا قناعت ملا ها و مذهبی ها را به دست بیاورند.

در نهایت آقای مسعود قانع میگوید که این مشل دو طرفه است، از یک سو مسئولین دولتی، بی مسئولیت استند، و از سوی دیگر، مردم هم به دلیل اسلامی بودن، خواهان این نوع نظم در معارف استند.