به تازگی، انتشارات "سیتادل و مازنو"* در فرانسه، مجموعه کامل و گرانبهایی از ۲۵۸ برگه مینیاتور "شاهنامه شاه طهماسب" را همزمان و در همکاری با موزه "متروپولیتن"* نیویورک در پاریس منتشر کرده است. شاهنامه شاه طهماسب، یکی از معروف ترین نسخه های خطی و مصور شاهنامه فرودسی است که در عهد شاه طهماسب صفوی، در قرن شانزدهم بازنویسی شده است.
شاهنامه فردوسی، اثر حکیم ابوالقاسم فردوسی طوسی، یکی از بزرگترین آثار ادبی- حماسی حوزه زبان فارسی و جهان محسوب می شود که در بیشتر از ۵۰ هزار بیت، حماسه و اسطوره شاهان ایرانی و حوزه آسیای میانه قبل از اسلام را بازگو می کند.
از این اثر بزرگ که کار سرایش آن در اوایل قرن یازده میلادی به پایان رسیده، بعدها نسخههای متعدد از جمله نسخههای مصوری بدست خوش نویسان و مینیاتوریستهای حوزههای فارسی زبان ایران و آسیای میانه تهیه شده است.
از میان این نسخههای خطی و مصور، یکی هم شاهنامه معروف به "شاهنامه شاه طهماسب" یا " شاهنامه طهماسبی" است که در عهد شاه طهماسب صفوی در قرن شانزدهم به نگارش درآمد و کار نگارش آن ٢٠ سال طول کشید. این نسخه منحصر بفرد، مانند شماری از نسخه های قدیمی ادبیات فارسی، بعدها سرگذشت پرماجرایی پیدا کرد و برگههای مینیاتوری آن به کشورهای غربی و عربی پراکنده شد.
به تازگی، انتشارات "سیتا دل و مازنو" در فرانسه، مجموعه کامل و گرانبهایی از ۲۵۸ برگه مینیاتور این شاهنامه را همزمان و در همکاری با موزه متروپولیتن نیویورک* در پاریس منتشر کرده است.
خانم ژن وی یو رودولف***، مسئول نشراتی انتشارات سیتادل و مازنو در پاریس، در گفتگویی با رادیوی بین المللی فرانسه درباره چگونگی و هدف انتشار این مجموعه در فرانسه می گوید: «این اثر در فرانسه با همکاری و همزمان با موزه "متروپولیتن" نیویورک، بچاپ رسیده زیرا این موزه ۷۸ نسخه اصلی "شاهنامه طهماسبی" را در اختیار دارد.
نسخه اصلی این شاهنامه نسخه استثنایی است که در قرن شانزدهم میلادی به تصویر در آمده؛ این نسخه خطی بعد به نقاط مختلف پراکنده شده و سرگذشت ویژهای دارد. اصل این شاهنامه که در عصر شاه طهماسب به تصویر درآمده بود توسط او به سلطان عثمانی، سلطان سلیم، هدیه داده شد. در اوایل قرن بیستم "بارون ادموند روتچیلد"، این نسخه را خریداری کرد و بعد آن را به "هوتن" آمریکایی فروخت و این آمریکایی بود که برگههای این شاهنامه را پراکنده کرد.»
ژنوی یو رودولف، برگههای نسخه شاهنامه طهماسب را یکی از نفیس ترین و گرانبهاترین نگاره های مینیاتوری در جهان میخواند و روی نوعیت و کیفیت استثنایی چاپ این اثر در فرانسه تأکید می کند: «هدف از انتشار شاهنامه طهماسب در فرانسه و آمریکا، این بود تا تمامی برگه های آن بعنوان گرانبهاترین نسخه مینیاتوری جهان در یک مجموعه منتشر گردد. در سال ۲۰۱۱ یکی از برگههای این شاهنامه در حراجی شرکت "ساتبیز"**** به بیشتر از ۱۲میلیون دلار بفروش رسید و این کیفیت استثنایی این نسخه را نشان میدهد.
برای چاپ این مجموعه، تلاش ویژه ای بکار رفته زیرا برگهها با پنج رنگ از جمله با رنگ طلا منتشر گردیده و کتاب در یک بسته طلاکوب جا داده شده است.»
برای مسئول انتشارات "سیتا دل و مازنو"، مجموعه کامل نگارههای مینیاتوری شاهنامه شاه طهماسب، منبع بزرگی برای آشنایی و پژوهش در زمینه هنر مینیاتور در حوزه فارسیزبانها است: «من فکر می کنم این اثر یکی از گنجینههای میراث ملی و جهانی محسوب می شود و آن خوانندگان غربی که فرهنگ فارسی زبانها را نمی شناسند از ورای آن این با این فرهنگ آشنایی پیدا می کنند.
این اثر، فعلاً یک اثر بی نظیر است که با کیفیت فوق العاده بچاپ رسیده و به همین دلیل نه تنها برای مردم عادی بلکه برای کتابخانه ها نیز بعنوان یک وسیله پژوهش در نقاشی مینیاتوری کشورهای فارسی زبان جالب خواهد بود.»
در حالیکه جزئیات ماجرای پراکنده شدن نگاره های شاهنامه طهماسبی در جهان بیش از پیش روشن می شود، عباس معیری، نقاش و مینیاتوریست معروف ایرانی مقیم پاریس درزمینه بازنویسی این شاهنامه و نقاشان و خوش نویسانی که روی آن کار کردهاند میگوید که شاهنامه طهماسبی توسط استادانی چون سلطان محمد، آغامیرک، مظفرعلی و آغاعلی نقاشی شده و بسیاری از صورتهای آن به سلطان محمد نسبت داده شده است.
عباس معیری در پاسخ به پرسشی درباره چگونگی، کیفیت و ارزش نگارههای مینیاتوری شاهنامه طهماسبی گفت: «بنیاد اصلی این مینیاتورها را خط فرضی دورانی یا مارپیچی تشکیل میدهد که مبنای تقسیم بندی فضا در این مینیاتورها قرار میگیرد؛ در مینیاتورهای شاهنامه طهماسبی، زمان از حرکت متوقف شده است و صحنهها بیشتر معرف دنیای روح هستند تا دنیای جسم».
عباس معیری، مینیاتور "دربار کیومرث" در این شاهنامه را، به تنهایی شاهکار مجموع نگارههای این شاهنامه توصیف می کند.
مجموعه کامل مینیاتورهای شاهنامه طهماسبی در قطع لوکس و طلاکوب به بازار فرستاده شده است.
* Citadelles et Mazenod
* * Metropolitan Museum of Art, New York
*** Genviève RUDOLF
Sotheby’s ****
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید