آیا ایران و عربستان سعودی عقد دوستی می‌بندند؟ La « guerre froide » entre l’Iran et l’Arabie saoudite
نتشر شده در:
گوش کنید - ۱۶:۴۸
به عقیدۀ محمدرضا جلیلی و تی یری کِلنر، دعوای اصلی در خاورمیانه دعوای عربستان سنی و ایران شیعی است. موانع بر سر راه برقراری روابط عادی میان این دو کشور بسیار است و تا زمانی که این دو رقیبِ سرسخت به هم نزدیک نشوند، خاورمیانه آرام نخواهد گرفت.
شنوندگان عزیز، سلام !
Chers auditeurs bonsoir
شکل‌گیری و نیرو گرفتن گروه تروریستی داعش در دو کشور عراق و سوریه و جنگ کنونی برضد آن، بحث‌های زیادی را دربارۀ علل و چگونگی پیدایش این گروه، پیشروی آن، منابع مالی و پشتیبانان منطقه‌ای و جهانی آن برانگیخته است. نظرپردازی‌های ضد و نقیض در این باره ادامه دارد. بسیاری از این نظرپردازی‌ها نه تنها کمکی به فهم درست این پدیده نمی‌کنند، بلکه سبب‌ساز سوء تفاهم‌هایی نیز هستند، به ویژه در بارۀ ژئوپلیتیک منطقه، روابط کشورهای آن با یکدیگر و منافعی که هریک از آن‌ها دنبال می‌کنند. این سوء تفاهم‌ها ما را از دیدن درست جنبه‌های گوناگون پدیدۀ داعش و پیش‌بینی برخی نتایج احتمالی ضعیف شدن یا نابودی این گروه باز می‌دارند. پدیدۀ داعش و پدیده‌هایی مانند آن را که خاور میانه همواره آبستن آن‌هاست، بدون شناخت رقابت‌ها و کشاکش‌های قدرت‌های مهم منطقه نمی‌توان فهمید. روابط میان عربستان سعودی و ایران یکی از مسائل کلیدی و حساس آن منطقه است که به تازگی دو کارشناس برجستۀ خاورمیانه، محمدرضا جلیلی، استاد روابط بین‌الملل در ژنو، و تی‌یری کِلنر، استاد روابط بین‌الملل در ژنو و بروکسل، دربارۀ آن تحلیل جامعی در روزنامه «لوتان» سویس به چاپ رسانده‌اند.
Mohammad Reza Djalili et Thierry Kellner sont tous les deux spécialistes reconnus de l’Iran et du Moyen-Orient. Ils ont signé plusieurs ouvrages en commun sur les problèmes liés à la géopolitique de cette région et sur l’histoire contemporaine de l’Iran. Tous les deux sont des professeurs très estimés des relations internationales. Ils suivent depuis plusieurs décennies et avec assiduité l’évolution des relations entre les pays de cette région du monde très complexe. Leur connaissance méticuleuse de l’Iran et du Moyen-Orient nous aide à voir plus clairement ce qui se passe actuellement dans cette région. Ils ont très récemment signé en commun un article intitulé «Peut-on parler de détente entre l’Iran et l’Arabie saoudite, vieux ennemis héréditaires? » qui a été publié dans le quotidien suisse « Le Temps ». Que nous disent-ils dans cet article ? Leur point de départ est la rencontre à New York le 22 septembre dernier entre Mohammad Javad Zarif et le prince Saoud al-Fayçal, respectivement ministres des Affaires étrangères de l’Iran et de l’Arabie saoudite, en marge de l’Assemblée générale des Nations unies
در پی دیدار و گفت و گوی محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجۀ ایران، با شاهزاده سعود الفیصل، وزیر امور خارجۀ عربستان سعودی، در 22 سپتامبر گذشته در حاشیۀ اجلاسِ مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک، ناظران سیاسی نظرپردازی‌هایی دربارۀ امکان نزدیک شدن این دو قدرت رقیب در منطقه کرده‌اند و گویا مقالۀ تحلیلی محمدرضا جلیلی و تی‌یری کِلنر دربارۀ این دیدار و به طور کلی دربارۀ روابط ایران و عربستان سعودی برای زدودن برخی خوش‌بینی‌ها در میان ناظران سیاسی نوشته شده است. درست است که در پایان این دیدار، دو وزیر امور خارجه اعلام کردند که با خودداری از اشتباهات گذشته، قصد گشودن فصل تازه‌ای در روابط دو کشور دارند و می‌خواهند در یافتن راه‌حلی برای بحران کنونی منطقه باهم همکاری کنند، اما دو کارشناس ما معتقدند که «جنگ سرد» میان دو کشور که از سی و پنج سال پیش آغاز شده به این سادگی‌ها پایان نمی‌گیرد. آیا دیدار و گفت و گوی دو وزیر امور خارجه، نشانۀ پایان جنگ سرد میان دوکشور است؟ آیا سرآغاز روند عادی شدن روابط میان آن‌هاست؟ یا اینکه برای پاسخگویی به مشکلاتی است که داعش در منطقه ایجاد کرده و همکاری دو کشور در چهارچوبی محدود به منظور مقابله با خطر داعش است که هردو کشور را تهدید می‌کند؟
Selon Djalili et Kellner, la rencontre entre les deux ministres des Affaires étrangères des deux pays a suscité des spéculations sur la possibilité d’un rapprochement entre les deux puissances du Moyen-Orient. Mais au-delà du symbole que constitue cette rencontre, que peut-on penser, se demandent-ils, de cette annonce de rapprochement? S’agit-il véritablement de la fin de la « guerre froide » qui oppose depuis trente-cinq ans les deux pays ? Est-ce plus modestement le prélude à une détente qui serait une première étape dans un processus progressif de normalisation entre les deux rives du golfe Persique ? Ou s’agit-il tout simplement d’un rapprochement de circonstance, destiné à mettre en place une collaboration efficace mais limitée contre la menace sécuritaire que représente l’Etat islamique pour les deux pays voisins ? Selon les deux spécialistes de la région, dans l’état actuel des choses, il est difficile de donner une réponse définitive à ces questions
به عقیدۀ دو کارشناس ما، در حال حاضر به درستی نمی‌توان گفت که این گفت و گو به چه نتایجی خواهد انجامید. اما یک چیز مسلم است و آن اینکه به رغم حُسن نیت اعلام شدۀ دو طرف، موانع بر سر راه برقراری روابط عادی میان ایران و عربستان سعودی بسیار است. تاکنون ایران شیعی و عربستان سنی در بیشتر صحنه‌های کشاکش و بحران در خاور میانه، از بحرین گرفته تا یمن و از سوریه و عراق تا لبنان و فلسطین برای اثرگذاری با یکدیگر زورآزمایی کرده‌اند. اما هنوز زور هیچ یک بر دیگری نچربیده است. اگر خطر داعش آن قدر جدی است که آن‌ها را در عراق به هم نزدیک می‌کند، نشانه‌ای نمی‌بینیم که در دیگر عرصه‌های رقابت نیز آن‌ها به هم نزدیک شوند. برای مثال، دیدار و گفت و گوی دو وزیر امور خارجه هیچ تأثیر مثبتی در وضعیت انفجاری یمن نگذاشته است. دولت این کشور ایران را به حمایت از نیروهای شیعی متهم می‌کند که همین هفتۀ گذشته در نبرد با نیروهای حکومتی به پیروزی‌هایی دست یافته‌اند. مثال دیگر، بمباران مواضع داعش در سوریه است که از نظر ایران بدون توافق دولت بشار الاسد غیرقانونی است. در این بمباران‌ها هواپیماهای عربستان سعودی در کنار هواپیماهای آمریکایی شرکت دارند.
Les obstacles au rétablissement de relations normalisées entre l’Iran et l’Arabie saoudite demeurent innombrables. Si la menace constituée par l’Etat islamique semble suffisamment sérieuse pour les rapprocher en Irak, rien n’indique qu’il en sera de même sur les autres terrains de rivalité. Par exemple, la rencontre de New York entre les deux représentants n’avait apporté, comme le constate le Daily Star de Beyrouth « aucun développement positif » au regard de la situation explosive au Yémen. Un autre exemple de position divergente entre les deux Etats concerne les bombardements américains contre l’Etat islamique en Syrie, auxquels l’aviation saoudienne participe. Pour l’Iran, comme l’a déclaré son président à New York, ces bombardements portent atteinte à la souveraineté syrienne. Ils sont sans l’aval de Damas « illégaux ». De son côté, l’Arabie saoudite qui coopère avec divers groupes de l’opposition syrienne depuis plusieurs années, a choisi d’accueillir sur son territoire des camps d’entraînement pour la formation accélérée de rebelles syriens « modérés ». Pour Téhéran, c’est une conduite inacceptable
به همۀ این‌ها باید گذشتۀ سنگین دعواها و کشاکش‌های میان دو کشور را نیز افزود که از سال 1979 یعنی از زمان انقلاب اسلامی ایران آغاز شده است. خمینی اسلام سعودی را همیشه «اسلامی آمریکایی» می‌دانست و می‌خواست تولیت اماکن مقدس را از دست سعودیان درآورد و زیر نظارت بین‌المللی قرار دهد. او هم‌چنین حُجّاج ایرانی را در سال 1987 برانگیخت تا در مکه تظاهراتی تند و تیز برضد سعودیان به راه اندازند که به کشته شدن 275 تن از ایرانیان، 85 تن عربستانی و 45 تن از حاجیان دیگر کشورها انجامید. جدا از ملاحظات ایدئولوژیکی، بی‌شک تندخویی و پرخاشگری رژیم اسلامیِ ایران نسبت به عربستان سعودی نتیجۀ جنگ ایران و عراق نیز بود. در این جنگ، عربستان سعودی و بسیاری دیگر از کشورهای عربی از صدام حسین پشتیبانی می‌کردند. این جهت‌گیریِ عربستان را مسئولان جمهوری اسلامی فراموش نکرده‌اند. در سال‌های پس از جنگ ایران و عراق نیز رقابت‌ها و کشاکش‌های دو کشور در خاورمیانه، قفقاز و آسیای میانه ادامه یافته است. جنگ داخلی در افغانستان و یمن، کودتای نافرجام 1996 در بحرین، حمله به برج‌های خوبار در شهر ظَهران عربستان، چندین مورد جاسوسی و سرانجام، برنامۀ هسته‌ای ایران، این دو قدرت منطقه‌ای را هرچه بیشتر ازهم دور کرده است. می‌دانیم که در سال 2011 توطئۀ قتل سفیر سعودی را در آمریکا به ایران نسبت دادند.
Selon Djalili et Kellner, à tous ces éléments qui contribuent à entretenir la méfiance entre les deux pays, il convient d’ajouter un passé chargé de contentieux qui remonte à la prise du pouvoir de Khomeiny en 1979. Ce dernier a toujours considéré l’islam saoudien comme un « islam américain » et il voulait retirer à l’Arabie saoudite son titre de gardien des lieux saints de l’islam pour les mettre sous contrôle international. Khomeiny a même encouragé les pèlerins iraniens à organiser des manifestations anti-saoudiennes à la Mecque qui ont abouti le 31 juillet 1987 à la mort de plus de 400 personnes. Au-delà des considérations idéologiques, l’attitude agressive de l’Iran à l’égard de l’Arabie saoudite était aussi, selon nos deux spécialistes, un effet de la guerre Iran-Irak qui a duré de 1980 à 1988 et qui a conduit l’Arabie saoudite comme beaucoup d’Etats arabes à soutenir Saddam Hussein. Une position que les responsables iraniens n’ont pas oubliée. Dans les décennies suivantes la rivalité entre les deux pays dans plusieurs domaines et concernant plusieurs conflits dans le monde musulman n’a cessé d’amplifier
از این‌ها گذشته، جلیلی و کِلنر معتقدند که در میان سرآمدان جمهوری اسلامی دربارۀ عادی سازی روابط با عربستان سعودی همرایی وجود ندارد. به رغم آنکه سخنان حسن روحانی نشانۀ گرایش جمهوری اسلامی به بهبود روابط با ریاض است، اما بسیاری از اقدامات مشخص رژیم خلاف جهت‌گیری او را نشان می‌دهند. پشتیبانی جمهوری اسلامی از جنبش‌های شیعی در همۀ کشورهای خاور میانه با منافع عربستان سعودی سازگار نیست. از سوی دیگر، در رسانه‌های ایرانی و در گفتارهای مسئولان سیاسی و نظامی جمهوری اسلامی همواره از پیوند میان سعودی‌ها و داعش یاد می‌شود. در عربستان سعودی نیز ایران را همواره متهم به دخالت در امور جهان عرب می‌کنند. بنابراین، مشکل بتوان در شرایط کنونی از پایان«جنگ سرد» میان این دو قدرت منطقه‌ای سخن گفت.
Les déclarations des représentants de l’Iran et de l’Arabie saoudite en faveur d’une amélioration des relations entre les deux pays, sont contredites, selon nos deux spécialistes, par de nombreuses actions concrètes poursuivies aussi bien par Téhéran que par Riad. Outre les exemples yéménites et syriens, le soutien ininterrompu que la République islamique apporte aux divers mouvements chiites partout au Moyen-Orient ne va pas dans le sens d’un rapprochement. Dans leurs médias et dans les discours des leurs responsables politiques et militaires, les deux Etats continuent de s’accuser mutuellement de soutien actif des rebelles dans divers pays du monde musulman. Il est donc difficile de parler aujourd’hui de la fin d’une « guerre froide » et d’une véritable détente dans les relations entre les deux voisins
شاد و خرم باشید!
Je vous souhaite santé, bonheur et prospérité
Et j’espère vous retrouver dans la prochaine émission
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید