پیدایش و رواج طریقت ها و معنویت های تازه در ایران

در سال های اخیر در ایران شاهد رواج و اوج گیری طریقت ها و معنویت های تازه ای هستیم. تغییرات عمیق فرهنگی و هنری که از حدود 15 سال پیش در ژرفای جامعه ایرانی به وجود آمده، بستر ساز اوج گیری این معنویت های تازه است.برای بحث و گفتگو در باره ابعاد این پدیده تازه در جامعه ایران و شناخت زمینه های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی اوج گیری و رونق این معنویت های تازه در ایران، میهمانان برنامه میز گرد رادیویی امشب عبارتند از آقایان حسن یوسفی اشکوری اسلام شناس وپژوهشگر مسائل مذهبی، احمد علوی استاد روش شناسی علوم اجتماعی و اقتصاد در سوئد و امین بزرگیان جامعه شناس در شهر لیون فرانسه.

طی این مدت، تغییرات و تحولات فرهنگی با شکوفایی سینمای ایرانی، هنرهای زیبا و موسیقی آرام آرام نگرش معنوی و ابعاد باوری بسیاری از ایرانیان را دستخوش تحول نموده است.در همین حال بسیاری از ایرانیان نیز با دوری جستن از بنیان های باوری حکومت دینی، برای اغنای نیازهای معنوی خود به سوی طریقت ها و نحله های برخاسته از تصوف و عرفان ایرانی جذب گریده اند.
رونق گرفتن عرفان های موازی، طریقت های بدون شریعت و معنویت های تازه به خصوص در نزد طبقات متوسط و تحصیل کرده ایرانی حاکمیت نظام اسلامی را سخت نگران کرده و به فکر چاره انداخته است.
در چنین حالتی، دستگاه های امنیتی و تبلیغاتی نظام اسلامی برای مباررزه و سرکوب این جریات معنوی و طریقت ها خود را آماده کرده است. دستگاه های تبلیغاتی نظام، این جریانات تازه معنویت گرا را چه از نوع ایرانی و سنتی آن که ریشه در تصوف و عرفان ایرانی دارد و چه عرفان های وارداتی از شرق و غرب را به شدت محکوم نموده و این پدیده معنوی تازه بر خاسته از بستر جامعه ایرانی را جنگ نرم افزاری جهان غرب و فاز سوم رویارویی آن علیه جمهوری اسلامی دانسته است. بر اساس این گفتمان سیاسی حاکمیت، دستگاه های امنیتی و سرکوب نظام از چندی پیش وارد عمل شده اند. سرکوب و تهاجم به دراویش گنابادی ، نعمت اللهی و دیگر طریقت ها، مشتی نمونه خروار است.

بدون تردید، روند پیدایش و اوج گیری معنویت های تازه به جامعه ایرانی محدود نمی شود.در دیگر کشور های جهان، خصوصاً جهان غرب معنویت ها و طریقت های تازه ای رونق گرفته که "آِلین بارکر" جامعه شناس انگلیسی آن را تحت نام "جنبش های جدید مذهبی" تعریف کرده است. "گوردون میلتون" جامعه شناس آمریکایی در دانشگاه کالیفرنیا و پژوهشگر ادیان نوظهور به پیدایش بیش از دوهزار فرقه و جریان معنویت گرای نوظهور در جهان غرب اشاره می کند.

رونق و اوج گیری جنبش های جدید مذهبی در غرب نه تنها تهدیدی برای دمکراسی های غربی محسوب نمی گردد، بلکه به عنوان منبع تازه ای برای گسترش پلورالیسم فرهنگی و عقیدتی و درجهت تعمیق دمکراسی در این جوامع شناخته شده است.

بر خلاف آنچه در غرب و دیگر کشورهای فاقد حکومت دینی می گذرد، رونق و اوج گیری معنویت های تازه به منزله زنگ خطر بزرگی برای حکومت های دینی از جمله نظام اسلامی حاکم بر ایران است.

در واقع، می توان گفت که رشد و رونق معنویت های تازه ناشی از فلسفه وجودی حاکمیت دینی مسلط بر جامعه است. حاکمت دینی به لحاظ عملکرد های سیاسی خود و اصرار بر مبناهای گذشته که فاقد درک و پویش در نیازهای معنوی جامعه است به تدریج مبدل به صدفی تهی و توخالی میگردد.
اما در جامعه ایرانی، همراه با اوج گیری این معنویت های تازه، شاهد پدیده دیگری نیز هستیم که ریشه در قرن های گذشته دارد. این پدیده، حرکت قسمتی از بدنه اجتماعی که از آگاهی های متعارف اجتماعی بر خورد نیستند، به سوی اوهام و خرافات می باشد. در قسمتی از بدنه جامعه، طی سال های اخیر دامنه پیشرفت اوهام و خرافات در باره باورهای مذهبی تا اندازه ای پیش رفته که حتا اعتراض بسیاری از رهبران مذهبی و سیاسی نظام اسلامی را به دنبال داشته است.
در این رهگذر، حتی اندیشه و باورهای "مهدویت" به عنوان یکی از مؤلفه های حیات مذهب تشییع مورد آسیب های جدی قرار گرفته است. چنانچه آیت الله خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی در سال گذشته در زاد روز امام دوازدهم، امام غایب در این باره هشدار داد و بر ضرورت آسیب شناسی و لزوم آفت زدایی از جریانی که وی آن را " جریان ناب مهدویت" نامید تأکید کرد.

برای شنیدن کامل گفتگو، روی دکمه بالای صفحه کلیک کنید