دسترسی به محتوای اصلی
مقاله ویژه/انتخابات ٩٢

جلیلی، ولایتی و قالیباف: کالبد شکافی سه دولت محتمل (٢)

نحوه برخورد دولت بعدی ایران با مسائل عمده کشور، فارغ از این که کدام ضلع از مثلث قالیباف، جلیلی یا ولایتی مامور تشکیل آن شود، متفاوت با دولتهای احتمالی دو محور دیگر نخواهد بود. این شباهت رفتاری را که ادامه روند ٣٤ سال گذشته و ناشی از تمرکز امور در راس هرم قدرت و تصمیم گیری‌های از بالا است، نزد پنج نامزد کم‌شانس‌تر نیز میتوان انتظار داشت.

تبلیغ بازرگانی

 در اقتصاد  خرد و کلان، سیر نزولی توان کشور، در مقایسه با کشورهای منطقه، طی ٣٤ سال گذشته ادامه یافته است. آنچه تا حدودی تغییر کرده سرعت افزایش نرخ بیکاری و تورم و یا کند شدن کاهش قدرت خرید و سطح زندگی مردم در مقایسه با رشد کشورهای منطقه، و متناسب با کاهش و یا افزایش قیمت فروش نفت خام بوده است.

 در مورد انتشار حجم اسکناس در گردش، از زمان دولت موسوی تا احمدی نژاد روند افزایش، نه به نسبت نیازهای کشور، که به نسبت تنگناهای مالی دولت دوام داشته است. در مورد کاهش ارزش پول ملی که در زمان به قدرت رسیدن اولین دولت اسلامی 70 ریال به یک دلار آمریکا بود، و امروز 37000 ریال به یک دلار، بحث گرم داخلی رکورد بهتر دولتهای موسوی، خامنه ای و رفسنجانی است و یا دولتهای خاتمی و احمدی نژاد.

در رابطه با فعالیتهای اتمی، علاقه به حفظ و ادامه آن نزد هر سه نامزد دیده میشود. این برنامه ای است که تمام دولتهای جمهوری اسلامی طی ٢٨ سال گذشته تعقیب کرده اند.
مناسبات با آمریکا و نحوه برخورد با اسرائیل نیز طی سه دهه گذشته از سوی تمامی دولتهای جمهوری اسلامی یکسان بوده چنانکه رفسنجانی، نماد به روز شده اصلاح طلبان و امید به ظاهر دگراندیشان درون حاکمیت اسلامی، برای نخستین بار طی خطبه ای در نماز جمعه تهران از انهدام اسرائیل با بمب اتمی اسلامی سخن گفت. با این حساب، اگر چه رئیس دولت در شل یا سفت‌تر کردن گره‌های اصلی میتواند تا حدودی موثر واقع شود، در عمل قادر و مجاز به گشودن آنها نخواهد بود. به این ترتیب ملاک اصلی انتخاب دولت بعدی را نه در تفاوت اصولی آن با گزینه های دیگر، که می‌باید در سلیقه و محاسبات شخصی علی خامنه ای و پاسداران او در سپاه جستجو کرد.

گزینه مطلوب‌تر

بی تردید گزینه مطلوب علی خامنه ای برای تصدی ریاست دولت بعدی، سعید جلیلی است. جلیلی تا حدود زیادی خجالتی، دوربین گریز و درون‌گرا است. از این لحاظ در منصب ریاست دولت، تلاش نخواهد کرد که نقش مرد اول نمایش را در هرم قدرت ایفا کند -خطایی که احمدی نژاد از روز اول بقدرت رسیدن مرتکب شد و حسادت رهبر را با حضور جنجالی خود در مجامع بین المللی برانگیخت.

جلیلی فاقد تجربه کار اجرایی و بی بهره از جمع یاران قادر به تشکیل دولت است. از این جهت، رهبر جمهوری اسلامی و اطرافیان او در نقش پدرخوانده، جلیلی را زیر بال میگیرند. با توجه به شمار قابل کارکنان معمم و سپاهی در دفتر رهبر جمهوری اسلامی، دولت او شاهد نفوذ بیشتر این دو گروه خواهد شد.
سعید جلیلی نماینده طیف افراطی و تند رو در حاکمیت است. معاون او علی باقری، که در صورت به نتیجه رسیدن طرح خامنه ای و بقدرت رسیدن جلیلی، به گمان قوی وزیر خارجه و یا دبیر شورای امنیت ملی خواهد شد، از رئیس خود افراطی تر و نماد ناسازگاری نظام با جامعه جهانی پیرامون برنامه های اتمی و بی نتیجه ماندن مذاکرات طولانی شش سال گذشته است.

دولت احتمالی جلیلی به دلیل مسئولیت کنونی او در شورای امنیت نظام، امنیتی خوانده میشود. در صورت بقدرت رسیدن جلیلی، انتظار میرود خطر حمله نظامی علیه ایران و تهدید امنیت ملی بیش از هر زمان دیگری افزایش یابد.
جلیلی پایان نامه تحصیلی خود را پیرامون "سیاست خارجی پیامبر"* نوشته و " دیپلماسی پیامبر" را درس می‌داده است. میتوان تصور کرد که شیوه برخورد او با مناسبات جهانی چقدر به روز و نو، و روش او در قبال سازش با جامعه جهانی چگونه خواهد بود.

دولت ولایتی

گزینه دیگر علی اکبر ولایتی است، با سابقه ای طولانی در مناسبات خارجی جمهوری اسلامی. پس از کنار نهادن هاشمی و خارج از دایره ماندن حسن روحانی برای انتخاب، ولایتی در نگاه غرب گزینه‌ای است قابل‌هضم‌تر از جلیلی و قالیباف.
ولایتی تلاش میکند با گشودن یک مغازه سه نبش، اصولگرایان میانه رو، دوستان هاشمی، و البته پیروان رهبر جمهوری اسلامی و فرماندهان سپاه را به کفایت خود برای اداره دولت بعدی قانع کند.

شائبه نزدیکی با هاشمی، چشم اسفندیار او است. دولت فرضی ولایتی، متعادل، سالمند، کم توان و طالب عادی‌سازی مناسبات خارجی و کاهش تنش‌ها است. او در منصب وزیر خارجه، هدایت دیپلماسی قبول آتش‌بس با عراق و پذیرفتن قطعنامه 598 را بر عهده داشته و امیدوار است به گونه ای موفق به کاهش فشارهای خارجی ناشی از ادامه بن بست اتمی ایران نیز بشود.

تعهد او به ادامه برنامه‌های اتمی متناسب با ظرفیت تحمل هزینه های آن است -سیاستی که برای او از بالا تعیین خواهد شد. ولایتی از ابتدا در جریان پیدا و پنهان تلاشهای جمهوری اسلامی برای دست یافتن به چرخه سوخت اتمی قرار داشته و بنا بر گفته های او اولین سانتریفیوژ جمهوری اسلامی را از پاکستان دریافت و در هواپیمای خود به ایران حمل کرده است. دولت بعدی با ریاست ولایتی، کم تحرک، بی ادعا، سازش کار و در نگاه اصولگرایان در دستهای کم خطری قرار خواهد داشت.

رزم آرای نظام؟

گزینه سوم، محمد باقر قالیباف شهردار کنونی تهران و فرمانده سابق نیروهای انتظامی است که طی ماههای اخیر با انتشار نوار صدای او در رابطه با حمله به دانشجویان، عکس چماق بدست او سوار بر موتور و امضای او در زیر نامه‌ای که سپاهیان، طی آن خاتمی را در منصب رییس جمهوری تهدید به اقدام کرده بودند، برایش دردسرساز شده است.

قالیباف برای علی خامنه ای نیز گزینه ای ناشناخته تر از دو نامزد دیگر است، اگر چه رهبر جمهوری اسلامی یک بار او را به فرماندهی نیروی هوایی سپاه و یکبار به فرماندهی نیروهای انتظامی گمارده است. قالیباف شاید تنها فردی است که خلبانی را بعد از تصدی فرماندهی نیروی هوایی آموخته است.

قالیباف را به دلیل سابقه و سلیقه های نظامی و رفتار های متغیر، و تا حدی خود رایی، به سپهبد حاجی علی رزم آرا، نخست وزیر پیشین ایران که در تیرماه 1329 به قدرت رسید و در اسفند ماه همان سال ترور شد، نسبت میدهند.  
دولت احتمالی قالیباف در داخل و خارج بسته ناشناخته ای خواهد بود. ولی به دلیل حضور نسبتا طولانی او در شهرداری تهران و داشتن کادرهای اداری آماده، سریعتر از دولتهای دیگر قوام میگیرد. دولت احمدی نژاد، حضور قالیباف را در راس دولت بعدی برنمیتابد. سابقه درگیری های دولت و شهرداری، بی شک تلافی‌جویی قالیباف را بعد از بدست گرفتن قدرت تحریک خواهد کرد.

بجز پرونده اختلاس‌های میلیاردی که مجلس بدنبال آن است، قالیباف دارای مدارک روشنی از میلیاردها تومان اعتبارات مفقودشده در دوران شهرداری احمدی نژاد است.
انتظار میرود که با مشارکت و نظارت سپاه ، و رفتار انفعالی دولت احمدی نژاد در روزهای پایانی دولت کنونی، طرح خامنه ای برای شکل دادن به یک دولت همسو با خود اجرایی شده و وی به نتیجه مورد نظر دست پیدا کند. رئیس دولت بعدی اگر چه عنوان رئیس جمهور را یدک می‌کشد در عمل نخست وزیر علی خامنه ای خواهد بود -با این تفاوتهای اندک که یکی از سه گزینه مطرح، مطیع و پا به‌راه، دیگری سازش‌کار و سالمند و سومی جاه‌طلب و تا حدود زیادی خودرای می‌نماید. 
 


 

*ویکی‌پدیا و بسیاری دیگر از منابع ایرانی، موضوع پایان‌نامۀ جلیلی را "سیاست خارجی پیامبر" نوشته‌اند، اما به تازگی، سایت مشرق‌نیوز، که گفته می‌شود به محافل امنیتی ایران نزدیک است، توضیح داده که "عنوان پایان نامه دکترای جلیلی بنیاد اندیشه سیاسی اسلام در قرآن است که در سال 1381 در دانشگاه امام صادق با نمره بالا مورد پذیرش قرار گرفته است".

 

دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید

اخبار جهان را با بارگیری اَپ ار.اف.ای دنبال کنید

همرسانی :
این صفحه یافته نشد

صفحۀ مورد توجۀ شما یافته نشد.