گزارش اقتصادی حسن روحانی یا ادعانامه ای علیه رهبر؟

حسن روحانی، رییس جمهوری ایران، در گزارشی که به مناسبت صدمین روز تولد دولت یازدهم دربارۀ اوضاع اقتصادی کشور ارایه داد، صریحاً معضل بیکاری را مهمترین چالش اقتصادی و اجتماعی کشور اعلام کرد و در اعترافی بی سابقه اظهار داشت که در دورۀ هشت سالۀ دولت محمود احمدی نژاد دست کم 10 میلیون نفر بر جمعیت بیکار کشور افزوده شده است.

حسن روحانی گفت : در فاصلۀ سال های 1391-1384 هفت میلیون نفر از جمعیت کشور در سن کار قرار گرفتند یعنی عملاً به شمار جمعیت فعال کشور پیوستند، در حالی که از این تعداد 6 میلیون نفر وارد بازار کار نشدند. رییس دولت یازدهم سپس با اشاره به افزایش چشمگیر معضل بیکاری در میان جمعیت جوان تحصیلکردۀ کشور افزود : در فاصلۀ سال های 1391-1384 شمار دانشجویان کشور به رقم بی سابقۀ چهار و نیم میلیون نفر رسید. او کل مشاغل ایجاد شده در دورۀ هشت سالۀ محمود احمدی نژاد را کمتر از 900 هزار برآورد کرد، هر چند طی این مدت درآمدهای ارزی ایران، به گفتۀ حسن روحانی، به 750 میلیارد دلار بالغ شد.
در این بین، به گفتۀ رییس جمهوری ایران، نرخ بیکاری جوانان تا پایان سال 1391 بیش از 24 درصد و نرخ بیکاری زنان جوان بیش از 38 درصد بوده است. نکته در خور توجه در سخنان حسن روحانی این است که او تلویحاً اعتراف کرده که هم اکنون شمار بیکاران کشور بیش از 14 میلیون نفر، یعنی دست کم 60 درصد نیروی فعال جامعه است، هر چند آمار رسمی نرخ بیکاری را 12 درصد و شمار بیکاران را 3 میلیون نفر اعلام می کند.
رییس جمهوری اسلامی ایران ضمن ابراز نگرانی از پی آمدهای خطرناک اجتماعی بحران بیکاری در ایران افزوده است : نگرانی از بحران بیکاری کشور زمانی جدی تر می شود که به عمق وخامت اوضاع اقتصادی ایران به ویژه در دو سال گذشته و همزمان با تشدید تحریم های بین المللی علیه نفت و بانک مرکزی ایران پی ببریم.
او با انتقاد تلویحی از کسانی که در درون نظام اسلامی تحریم ها را بر اقتصاد کشور بی اثر دانسته اند گفته است که رویکرد دولت او این نیست که با انکار آثار منفی تحریم ها، کشورهای تحریم کننده را به اتخاذ اقدامات سختگیرانه تر تشویق کند. حسن روحانی در ادامه افزوده است که تحریم ها وضعیت اقتصادی فاجعه بار و غیرانسانی را در ایران به وجود آورده اند و نیازهای حیاتی مردم مانند دارو، غذا و تجهیزات پزشکی را به خطر انداخته اند.
با این حال، رییس جمهوری ایران تأکید کرده است که از نگاه او تحریم ها عامل تعیین کننده در بوجود آوردن وضعیت نابسامان اقتصادی کشور نبوده و سوءمدیریت دو دولت محمود احمدی نژاد نقش اصلی را در به وجود آوردن این وضع داشته است. وی تصریح کرده است که در نتیجۀ این سوءمدیریت، ایران امروز در "بدترین" وضعیت اقتصادی خود از نظر رکود توأم با تورم طی پنجاه سال گذشته قرار گرفته است. به بیان دیگر، رکود همراه با تورم، به گفتۀ حسن روحانی، امروز بزرگترین مشکل و بیکاری جوانان تحصیلکرده مهمترین معضل آتی اقتصاد ایران است.
این سوءمدیریت ضربات سنگینی به صنایع نفت و گاز ایران، مهمترین منبع درآمدهای ارزی کشور وارد آورده به طوری که طی چهار سال گذشته و برغم نیاز جدی کشور به انرژی و اولویت بهره برداری از میادین مشترک نفت و گاز، هیچیک از میدان های گازی جدید به بهره برداری کامل نرسیده اند و در حال حاضر ایران که از نظر ذخایر گازی در مرتبۀ دوم جهانی قرار دارد برای تأمین انرژی مورد نیاز خود در داخل با 40 میلیارد متر مکعب کسری روبرو است.
افزون بر این، حسن روحانی تأکید کرده است که برداشت از حساب های شرکت ملی پالایش و پخش و شرکت ملی گاز ایران برای پرداخت یارانه های نقدی، خود این شرکت ها را با موانعی بزرگ برای تأمین منابع مورد نیاز خود روبرو ساخته است.
با این همه، یارانه های پرداختی به خانوارها به طور متوسط با 45 درصد کسری روبرو است که تاکنون با استقراض 5700 میلیارد تومان از بانک مرکزی و تشدید فشارها بر شرکت های نفت و گاز تأمین شده اند. علاوه بر کسری ناشی از پرداخت یارانه های نقدی، بدهی های دولت به سیستم بانکی اعم از بانک مرکزی و بانک های کشور و همچنین به سازمان ها و پیمانکاران سر به فلک گذاشته است. به گفتۀ حسن روحانی بدهی های دولت محمود احمدی نژاد به سیستم بانکی که برای دولت یازدهم به ارث مانده به 74 هزار میلیارد تومان بالغ می شود، در حالی که بدهی جداگانه دولت به صندوق های بازنشستگی و تأمین اجتماعی، بیش از 60 هزار میلیارد تومان است.
با این حال، وضعیت فاجعه بار، به گفتۀ رییس جمهوری، تنها به اقتصاد محدود نمی شود. به گفتۀ او مصائب زیست محیطی به یکی از مشکلات اساسی کشور تبدیل شده و دامنۀ آن (از آلودگی هوای کلان شهرها گرفته تا ریزگردها و قطع درختان، ورود فاضلاب ها به دریای خزر و خشک شدن فاجعه بار دریاچه ها از جمله دریاچۀ ارومیه) همچنان رو به گسترش اند و می توانند در نهایت فاجعه های زیست محیطی بزرگتری به بار آوردند.
گزارش اقتصادی حسن روحانی پیش از آنکه گویای میراث اقتصادی دو دولت محمود احمدی نژاد باشد، خواسته یا ناخواسته ادعانامه ایست علیه شخص رهبر جمهوری اسلامی، آیت الله خامنه ای، که فجایع اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی هشت سال گذشته با اذن و آگاهی او و در عین حال با پشتیبانی یا سکوت او روی داده اند. هنوز از خاطر کسی نرفته که چگونه رهبر جمهوری اسلامی علناً سیاست های اقتصادی دولت محمود احمدی نژاد را نزدیکتر از همه به باورهای شخصی خود اعلام و از آنها پشتیبانی می کرد. این "ادعانامه" همچنین تلویحاً اعلام می کند که اگر راه حل وضعیت فاجعه بار اقتصادی کشور بعضاً در گرو رفع تحریم هاست این مهم بدون تغییرات اساسی در سیاست ها به ویژه در قبال آمریکا امکانپذیر نیست.